Falend ammoniakbeleid Overijssel: 'Honderden miljoenen euro's dreigen te verdampen'

“Boeren veroorzaken de meeste uitstoot van ammoniak”, legt Jan Willem Erisman van de Vrije Universiteit Amsterdam uit. “En in die sector zien we de uitstoot niet verminderen, maar toenemen. Vooral omdat de afgelopen jaren veel melkveebedrijven zijn uitgebreid.”

Erisman is hoogleraar integrale stikstofstudies en maakt zich grote zorgen. “De herstelmaatregelen die genomen worden in natuurgebieden hebben wel degelijk effect, maar als je niet tegelijkertijd maatregelen neemt aan de bronkant dan zullen die maatregelen teniet gedaan zijn en dan is het weggegooid geld.”

Er staat veel geld op het spel. Om de natuur te herstellen worden in Overijssel 666 maatregelen genomen in 21 natuurgebieden. Het project heet Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) en voor de uitvoering is 366 miljoen euro beschikbaar. De eerste serie projecten moet over drie jaar klaar zijn. Er is dan 235 miljoen euro uitgegeven.

Ook Roland Bobbink maakt zich zorgen. Bobbink is verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en doet al z’n hele werkzame leven onderzoek naar de effecten van ammoniak. “Door allerlei maatregelen in de landbouw is de hoeveelheid ammoniak in de lucht tot 2005 gedaald. Maar daarna kwam er een stagnatie en nu zie je de hoeveelheid ammoniak in Gelderland en Overijssel zelfs weer toenemen.”

Volgens Bobbink de toename een direct gevolg van het Overijssels landbouwbeleid. “In Brabant zie je geen stijging van de hoeveelheid ammoniak en zelfs hier en daar een daling, omdat ze het probleem daar effectiever aanpakken.”

In hoeverre heeft het zin om in Overijssel nog langer honderden miljoenen uit te geven om beschadigde natuur te herstellen? “Voor de natte natuurgebieden is nog wel veel tijd”, zegt Bobbink. Hij ziet daar positieve dingen gebeuren “Maar voor de droge gebieden (red. Salland en Twente) is het vijf voor twaalf en sommigen zeggen dat het al vijf over twaalf is.”

Een van die droge gebieden is de Lemelerberg bij Ommen. De concentratie ammoniak in de lucht is hier twee keer zo hoog als het landelijke gemiddelde. Ecoloog Mark Zekhuis laat de effecten zien bij een stuk stuifzand.

“Een uniek stukje natuur op Europese schaal. Een landschap als dit was vroeger wel vijftig tot zestig jaar kaal en open, maar omdat het nu voeding krijgt uit de lucht zien we dat het heel snel dichtgegroeid is.”

Naast het stuifzand ligt een heidegebied. “Hier hebben we het organische materiaal weggehaald. Maar na zes of zeven jaar groeit het weer helemaal dicht en raken we het stuifzand kwijt. We missen hierdoor leefgebieden voor een aantal kritische soorten zoals de tapuit, zandhagedis, jeneverbes, heivlinder, zandloopkevers en zandbijen.”