Oud-boswachter Arend Spijker: "Stikstof maakt variatie in natuur kapot"

De voormalig boswachter wandelt heel langzaam tussen de heideplantjes door. Bij elke stap die hij zet, vliegen er zeker vijf heideblauwtjes omhoog. "Wat een boel vlindertjes", zegt hij vol bewondering. Door het licht op de blauwe vleugels lijken de vlinders een vrolijke discobal om zijn enkels.

Hij legt aan de hand van dit kleine stukje natuur bij Ommen uit hoe het werkt. "Alle planten hebben stikstof nodig om te kunnen groeien. Maar niet alle planten houden van veel stikstof. En die gaan dood", vertelt Spijker. Hij is trots op dit heidegebied wat samen met vrijwilligers is hersteld en waar nu weer natte en droge heide te vinden is.

"Deze prachtige vlinder kan alleen overleven op de plek waar zijn waardplant staat. Dat is voor deze vlinder de struikhei of de dophei. Alleen op die plant zet het vrouwtje de eitjes af, omdat de rups alleen die plant eet. Als de waardplant weg is, kan de rups ook niet overleven en komt er geen vlinder."

Maar dat is niet de enige schakel die afhangt van de plant. "Ook vogels eten de vlinder, of zelfs vleesetende planten zoals de zonnedauw. Die hebben we net gefilmd en ook die is afhankelijk van insecten. Dus het is echt een keten en wanneer één schakel wegvalt, breekt de keten."

"In dit gebied hebben we de bovenste laag van de grond weggehaald, oftewel afgeplagd." Dat is iets wat Spijker al meer dan twintig jaar vertelt. "Al die jaren zit er te veel stikstof in de grond. Als we die bovenste laag weghalen en kalk strooien, komen oude zaden weer tot ontkieming en zien we de oorspronkelijke planten weer terug komen."

Er bloeien allemaal kleine, kwetsbare plantjes tussen de hei en er is zelfs een stuk waar veenmos groeit. "Maar ook die wordt langzaam weer overgenomen, door haarmos. Nog zo'n stikstof minnende plant en in de Wieden waar ik veel vaar, wint de haarmos het van de veenmossen."

Voorbeelden van planten die van stikstof houden, zijn hier ook genoeg te vinden. "Hier hebben we niks afgeplagd en je ziet het. Alleen maar gras. Geen insect in te vinden." Hij loopt door het hoge gras, maar geen sprinkhaan of vlieg te vinden. Naast gras zijn brandnetels, bramen en fluitenkruid voorbeelden van stikstofminnende planten.

"Met een paar brandnetels is niks mis", legt Spijker uit. "Veel algemene vlinders leggen daar hun eitjes op. Maar het vervelende van deze planten is dat ze andere soorten overwoekeren, vooral als er steeds meer stikstof komt. En de bijzondere planten verdwijnen."

"Zo zorgt stikstof ervoor dat de biodiversiteit, dus die keten van vele planten, insecten en vogels kapot gaat. Wat ook weer plagen tot gevolg kan hebben. Kijk maar naar een veld met aardappelen. Daar vindt de coloradokever veel eten en die kan dan een plaag vormen."

Volgens Spijker kan de natuur wel weer herstellen. "Maar dan moet de stikstofkraan wel dicht, anders blijven we bezig." Of de overheid dit keer ook echt voet bij stuk houdt, daar twijfelt de oud-boswachter aan. "Ik hoop het zo", verzucht hij. "Want het is echt nodig."