Enorm ruilverkavelingsproject Staphorst is na jaren bijna afgerond

Staphorst zit vanaf 2013 in een ruilverkaveling. In een gebied van 5300 hectare ruilen 2300 landeigenaren - onder wie zo'n 250 boeren - onderling 2000 hectare grond. Hoofddoel van de ruilverkaveling is verbetering van de structuur van de landbouw, in een gebied met enorm versnipperde kavels.

Boerengezinnen in Staphorst waren vroeger groot. Elk kind kreeg bij de erfenis een gelijkwaardig deel van het bezit. Daar kwamen later gronden van de aangetrouwde familie nog bij. Het gevolg is dat na decennia overerving het boerenbezit totaal is versnipperd. De ruilverkaveling moet 300 agrariërs toekomst geven.

Aanvankelijk zou alles in 2016 klaar moeten zijn, maar de complexiteit van het proces, de rechtszaken die boeren startten, de stikstofproblematiek en ook nog eens corona zorgden voor een flinke vertraging.

Het zetten van de handtekeningen door voorzitter van de uitvoeringscommissie, oud-burgemeester van Staphorst Joop Alssema en zijn secretaris Paul Niens, is een belangrijke formele stap. Vanaf 1 januari van dit jaar mogen eigenaren al gebruik maken van hun nieuwe land.

"Het is een mijlpaal voor onze gemeente", zegt vicevoorzitter van de uitvoeringscommissie Klaas Slager. Hij kijkt terug op een boeiende, maar ook zware tijd. De ruilverkaveling ligt uiterst gevoelig in de gemeenschap. Gronden zijn vaak al generaties in het bezit van families en die 'ruil' je niet zomaar.

Het is ook nog eens een verplichte kavelruil. Een aantal eigenaren stapten naar de rechter, omdat ze het niet eens waren met de ruil. Een vrijwillige verkaveling, eerder geprobeerd, werkte niet. Toch zei driekwart van de eigenaren in 2007 in een enquête voor een verplichte kavelruil te zijn.

Alle beroepsprocedures bij de rechter zijn klaar en gronden zijn overgegaan in andere handen. Klaas Slager: "Het is onmogelijk om iedereen tevreden te stellen, al proberen we dat wel. Eigenaren belden mij wel eens op om lelijke dingen te zeggen en dan druk ik mij voorzichtig uit. Toch durf ik te stellen dat het doel: het verbeteren van de landbouw, gehaald is."

Niet alles is klaar. Hierna volgt de zogeheten procedure omtrent de Lijst der Geldelijke Regelingen. Dat houdt in dat grondeigenaren moeten betalen als ze erop vooruitgaan of geld krijgen als dat niet zo is. Ook hiertegen is beroep mogelijk bij de rechter.

Ook kunnen eigenaren op eigen initiatief nog ruilen. Dat gaat buiten de officiële verkaveling om, maar wordt wel gesteund door de provincie. "Als ik bij kan dragen de laatste knelpunten op te lossen, zal ik dat zeker doen", zegt Slager.

Het is niet de eerste keer dat er een grote ruilverkaveling in de gemeente Staphorst plaatsheeft. In de jaren '30 en '40 van de vorige eeuw gebeurde hetzelfde. In 1952 was de hele gemeente herverkaveld. In mei 2010 eindigde na 25 jaar de ruilverkaveling in Rouveen, 6000 hectare groot. Nu is ook Staphorst met 5300 hectare zo goed als klaar.