Nieuws
Stemmen in tijden van corona: iedere kiezer zijn eigen rode potlood
Veel Overijsselse kiezers houden dit jaar een souvenir over aan het uitbrengen van hun stem. Vanwege corona ligt vaak geen geketend rood potlood in het stemhokje, maar krijgen kiezers een eigen exemplaar. Al is dat niet overal zo; Oldenzaal bijvoorbeeld maakt het potlood schoon na elke uitgebrachte stem.
Veel is anders dan anders bij de komende verkiezingen van woensdag 17 maart. Zo is er in iedere gemeente in Nederland tenminste één stemlokaal ook op maandag en dinsdag open, kunnen 70-plussers ook per brief stemmen en zijn maximaal drie in plaats van twee volmachten mogelijk. Allemaal landelijke aanpassingen, en allemaal vanwege corona.
Maar daarmee zijn we er nog niet. Als organisator van de verkiezingen hebben gemeenten hun handen vol met het in goede banen leiden van de bijzondere stembusgang. Stembureaus moeten coronaproof worden ingericht en er zijn extra mensen nodig om alle stembureaus te bemannen. En zo zijn er nog veel meer zaken, vertelt verkiezingscoördinator voor de gemeenten Enschede en Losser, Tijn Tempel. "Het is echt een gigantische klus."
Ongeschikt
Veel locaties zijn dit jaar als stembureau ongeschikt. Scholen en verpleeghuizen vallen in de meeste gevallen af en daarvoor moeten alternatieven worden gevonden. Soms zijn dat er ook meer dan gewoonlijk. In Hardenberg zijn er in maart bijvoorbeeld 48 stemlokalen, tegen 41 bij de laatste Provinciale Statenverkiezingen (in 2019), zegt woordvoerder Carina Slooijer. "Per stembureau worden maximaal twaalfhonderd kiesgerechtigden opgeroepen."
In Deventer zijn elf van de twaalf verpleeghuizen ongeschikt bevonden voor coronaproof verkiezingen en wordt per school bekeken of ze kunnen worden ingericht als stemlokaal. In Oldenzaal is om die reden voor in totaal zeven van de achttien stembureaus een alternatieve locatie gezocht, en inmiddels ook gevonden. Enschede is daar nog mee bezig. Daar moet voor bijna een op de drie (van in totaal 77) stembureaus een andere locatie worden gevonden.
Aparte in- en uitgang
Ook in Zwolle zijn alternatieven gezocht. Maar hoeveel dat er zijn en of ze allemaal gevonden zijn, kan projectleider Verkiezingen Gerard Reijgersberg nog niet zeggen: "Daarover gaan we eerst de raad informeren." Wel verzekert hij dat het goedkomt.
Alternatieve locaties zijn vaak gymzalen. "En dan het liefst met een aparte in- en uitgang", zegt Maarten-Jan Stuurman van de gemeente Deventer. "In Enschede hebben we één partytent besteld, voor het geval we ergens geen geschikte locatie kunnen vinden", zegt Tempel. In Enschede komt ook een drive-in stemlokaal, zodat je vanuit de auto of vanaf de fiets je stem uit kunt brengen.
Gezondheidscheck
Om ervoor te zorgen dat de coronamaatregelen worden nageleefd, zijn per stemlokaal niet drie maar vier stembureauleden aanwezig: "Hij of zij neemt bij iedere stemmer een gezondheidscheck af, zoals eerder ook in de horeca werd gedaan", laat woordvoerder Monique Meinders van Oldenzaal weten in een reactie. Ook verwijst hij of zij stemmers bij topdrukte eventueel door naar andere stembureaus en zorgt voor extra schoonmaak van het stemhokje bijvoorbeeld. In Oldenzaal wordt ook na iedere uitgebrachte stem het rode potlood schoongemaakt.
Veel gemeenten doen dat anders, blijkt uit een rondgang bij Overijsselse gemeenten. Van Deventer tot Hardenberg en van Enschede en Wierden tot Zwolle: ze hebben massaal rode potloden ingekocht. Formaatje Ikea-potlood. "We hebben er in Deventer 76.000 van besteld", zegt Stuurman. Voor heel Overijssel gaat het daarom zeker om een paar honderdduizend potloden. Tempel: "Die mogen kiezers na het stemmen mee naar huis nemen."
De wervingscampagne van het Rijk voor extra stembureauleden heeft effect gehad. Uit een rondgang langs Overijsselse gemeenten blijkt dat er veel nieuwe aanmeldingen zijn. In veel gemeenten zijn het er nu genoeg. Extra leden zijn noodzakelijk omdat op ieder stembureau iemand moet toezien dat de coronamaatregelen worden nageleefd. "We hadden al een groot, vast bestand van 500 mensen. Dankzij de campagne hebben we nog eens 160 nieuwe aanmeldingen ontvangen", zegt woordvoerder Maarten-Jan Stuurman van Deventer. Ook in Zwolle zijn er veel nieuwe, potentiele stemburealeden bijgekomen. Mooi natuurlijk, maar er kleeft ook een nadeel aan. "Het is mooi dat veel mensen zich hebben opgegeven, maar die hebben nog niet eerder op een stembureau gewerkt", zegt projectleider Gerard Reijgersberg van Zwolle. De nieuwe stembureauleden krijgen een digitale training. Ervaring met het werken op een stembureau is echter op ieder stembureau nodig. "Zodat leden weten wat ze moeten doen in bepaalde situaties."Het is daarom soms flink puzzelen, zegt verkiezingscoördinator van de gemeente Enschede, Tijn Tempel: "Negentig procent van de totale bezetting hebben we nu rond. En er zijn daarnaast ook veel reserveleden nodig."
