Gewilde dieren: herintroductie van verdwenen diersoorten is goed voor natuur én mens

In het boek Gewilde dieren is voor het eerst op een rijtje gezet welke soorten zoal zijn uitgezet in Nederland en wat het effect is van die herintroducties. Ecoloog en fotograaf Mark Zekhuis uit Wesepe nam het initiatief voor het boek en is één van de schrijvers.

Mark is verrast door het succes van de meeste herintroducties: "Je ziet dat in ongeveer zeventig procent van de gevallen het dier zijn plekje in het landschap weer herovert, dat is meer dan ik had verwacht. Je moet dan wel zorgen dat de leefomstandigheden weer goed zijn, zoals de waterkwaliteit, het voedselaanbod, maar ook faunapassages."

"De otter", lacht Mark, "is wel het leukste succes dat we in Overijssel hebben. Het is mooi om te zien hoe goed dat dier zich redt." De otters waren in Nederland uitgestorven. In 2002 zijn otters uit Zweden uitgezet in de Wieden. Nu zijn er zo'n 450 otters verspreid over het land.

Dat het goed gaat met de otter, betekent dat ook zijn hele leefgebied weer gezond is. "Het is een soort die door watervervuiling, overbejaging en verkeer is verdwenen. Dat hij het nu goed doet, zegt dus veel over het gebied. Het is echt een ambassadeur, de maatregelen die we voor de otter hebben genomen, daar profiteren ook de andere dieren van."

Als het aan Mark Zekhuis ligt, zou ook het edelhert een mooie verrijking zijn voor de Overijsselse natuur. "Het is natuurlijk een heel mooi beest en het zou aangeven dat we een robuuste, grote sterke natuur hebben waar ruimte is, waar dieren van de ene naar de andere plek kunnen trekken en waar ook veel acceptatie is van mensen. Dat betekent dat er dan ook draagvlak is voor andere natuur die daarop volgt."

Verstoord beeld van natuur

De otter en de das doen het weer goed in het Overijsselse landschap en ook de bever heeft zich hier inmiddels gevestigd. Het is nog maar een fractie van het aantal dieren dat honderd jaar geleden in Nederland leefde, maar ze kunnen zich redden, de natuur kan het aan. Toch is er ook veel weerstand en ervaren mensen overlast van de wilde dieren. Mark Zekhuis ziet dat mensen een vreemd beeld van natuur hebben gekregen. "Niemand is tegen natuur, Iedereen zegt wel natuurliefhebber te zijn, maar die natuur moeten dan wel zijn plek kennen."

"We kijken een documentaire over een bever en dat vinden we prachtig, maar als hij de appelboom in de tuin om knaagt, zijn we minder blij. Maar dat hoort erbij als je dieren vrij wilt laten bewegen. We moeten er weer aan wennen om met de natuur samen te leven, in plaats van alles naar ons hand te willen zetten."

Niet elk dier kan terug

Niet elk dier dat ooit in Nederland rondliep, moet je weer terug willen plaatsen, zegt Mark. "Als hun leefgebied echt verdwenen is, heeft het geen zin ze terug te plaatsen. Maar zeker dieren die recent door toedoen van de mens zijn verjaagd, bijvoorbeeld door verkeer, vervuiling of bejaging, die moet we helpen terug te keren. Dat ben je aan de natuur verplicht." Voorwaarde is wel dat het leefgebied weer gezond en veilig moet zijn, zodat de teruggezette dieren niet direct weer omkomen.

Nederland is ook wettelijk verplicht te werken aan biodiversiteit. Er zijn in Europees verband allerlei afspraken gemaakt over bescherming en herintroductie van kwetsbare diersoorten. Er mogen ook zeker geen soorten meer uitsterven: "Je kunt niet zeggen welke soort we wel kunnen missen en welke niet," vertelt Mark. "We weten vaak niet eens welke rol dieren precies spelen in hun ecosysteem."

Wie mist de dodo?

"Hoe erg is het als een dier uitsterft? Daar kan je makkelijk over doen, maar neem nu de dodo. Er is een palm op Mauritius, en het blijkt dat het zaad daarvan alleen kan kiemen als het door het darmkanaal van een dodo is gegaan. Die palm is nu dus ook bijna uitgestorven."

Mark Zekhuis is blij met de succesjes van herintroducties, maar daarmee is de natuur niet zomaar uit de gevarenzone. "Inmiddels is al zeventig procent van de insecten verdwenen, dat baart me echt zorgen. ik hoop dat mensen dat nu wat meer beseffen en er ook naar gaan handelen, want we hebben de natuur keihard nodig."