Overijsselse slachtoffers en betrokkenen toeslagenaffaire: kabinet moet consequenties trekken

"Er is iets godsgruwelijk misgegaan". Dat zegt de 44-jarige Steve Kuipers uit Almelo. Zonder consequenties kan het niet blijven, vindt hij, maar of het kabinet nu opstapt of blijft maakt hem niet zoveel uit. "Daar wordt het niet anders van, ik heb liever dat ze het systeem aanpakken en de slachtoffers helpen."

Kuipers is een van de mensen die als fraudeur werd aangemerkt. Hij en zijn vrouw Sara kregen in 2016 bericht dat ze 56.000 euro aan te veel ontvangen toeslagen voor de opvang van twee van hun drie kinderen moesten terugbetalen. Ze hadden de opvang geregeld via gastouderbureau Dadim uit Eindhoven en honderden klanten van dat bureau werden als fraudeur aangemerkt. „We moesten terugbetalen”, zegt Kuipers. „Of we moesten zelf bewijzen dat we niet hadden gefraudeerd."

Kuipers besloot te procederen tegen de fiscus. Uiteindelijk kregen hij en zijn vrouw in 2018 gelijk van de Raad van State. „We hebben nooit terugbetaald, maar die dreiging was er al die jaren wel".

De affaire zorgde drie jaar lang voor veel stress bij de familie Kuipers. „Zelf sliep ik er slecht van”, zegt Kuipers. „Mijn vrouw had er nog meer last van. Die is minder gaan werken en kreeg last van een depressie. Zelf ben ik in m'n werk gedegradeerd en ben ik dus minder gaan verdienen.” Kuipers is 'verbitterd' over de overheid, "die kun je niet vertrouwen", dat weet hij zeker.

Kuipers heeft een letselschadeadvocaat in de arm genomen. Hij wacht op antwoord van de 'Commissie Werkelijke Schade' die gaat beoordelen of slachtoffers van de toeslagenaffaire ook recht hebben op een aanvullende vergoeding voor de geleden schade. Zo nodig zal hij opnieuw gaan procederen tegen de overheid om zijn schade vergoed te krijgen.

Voormalige SP-Kamerlid Tjitske Siderius uit Zwolle ergert zich aan de discussie. "Iedereen praat over aftreden, maar dat is maar symbolisch. Het is belangrijker dat er iets gebeurt wat zo'n affaire in de toekomst voorkomt. En dat de slachtoffers worden geholpen."

Siderius was een van de eersten in de Tweede Kamer die het opviel dat er een probleem was. Al in 2014 stelde ze de eerste Kamervragen over misstanden bij de belastingdienst, maar zonder resultaat. In De Volkskrant liet ze optekenen: 'Ik had moeten doorpakken destijds, ik besefte ook niet hoe groot het was. Ik diende moties in en stelde Kamervragen, maar had geen idee van de ellende die eronder lag. Dat neem ik mezelf wel kwalijk.’

In 2017 verliet ze min of meer gedesillusioneerd de politiek, een 'slangenkuil' waar ze geen zin meer in had, tegenwoordig werkt ze in de jeugdhulp waarin ze hoopt 'meer te kunnen betekenen dan in de politiek'. Lid van de SP is ze niet meer, ik ben 'politiek dakloos' lacht ze.

Siderius wil ook dat de Tweede Kamer zichzelf de maat neemt, in een column in Trouw zei ze het zo: 'Vergeten wordt dat de Kamer zich destijds gedroeg als een stel hyena’s op zoek naar fraudeurs. Was de Kamer (inclusief ikzelf) ook niet ziende blind en horende doof bij de signalen dat er zich een drama voltrok? Enig reflecteren op het eigen handelen zou niet misplaatst zijn voor het parlement.'

Fiscaal jurist Heleen Elbert uit Holten wordt ook genoemd in het rapport over de toeslagenaffaire. Zij publiceerde al in een vroeg stadium in de vakpers dat er dingen niet goed gingen. Zo schreef de NRC over haar: 'In het rapport van de Tweede Kamercommissie wordt zij genoemd als een van de weinige juristen – een van de twee zelfs volgens het rapport – die wél al veel eerder de noodklok luidde over de strenge regels voor toeslagen en dat burgers zich daarop aan het stuklopen waren.' „Ik heb een sterk rechtvaardigheidsgevoel”, zegt Elbert over het artikel dat ze begin 2018 schreef. „Vanuit onze beroepsgroep is er te weinig kabaal gemaakt over de soms evidente misstanden"'

Elbert is ook mediator. Zij zou het goed vinden als 'gebaar aan de slachtoffers' als het kabinet zou aftreden. Maar tegelijkertijd ziet ook zij dat het niet meer dan symboliek is.

Elbert doet veel 'toeslagen' voor haar cliënten en doet ook veel aan het doorgeven van kennis op dat gebied

„We moeten af van dat vreselijke principe van alles of niets. Je maakt één misstap en meteen wordt alles over vele jaren teruggevorderd. Laat mensen het werkelijke bedrag terugbetalen waarmee ze dan schijnbaar de fout in zijn gegaan. Echte fraude moet aangepakt. Absoluut. Maar bij de kinderopvangtoeslag leidde een kleine afwijking tot het terugeisen van de toeslag over vele jaren. Mensen zijn onterecht meteen als fraudeur bestempeld, en gingen er aan onderdoor.”