Grote bedrijven in Overijssel besparen mondjesmaat op CO2-uitstoot, maar het kán wel

In 2030 wil Nederland 55 procent minder CO2 uitstoten dan in 1990. Dat is een ambitieus doel. Grootste uitstoters zijn volgens het CBS in 2019 de industrie (31 procent), elektriciteitscentrales (21 procent) en de sector mobiliteit (19 procent).

Met name bij die industrie is dus veel winst te behalen, zou je denken. Maar dat ligt lastig: uit cijfers van RVO (Rijksdienst voor Ondernemers) blijkt bijvoorbeeld dat de 112 grote bedrijven die meedoen aan een speciaal convenant om CO2 te besparen, van 2010 tot 2020 niet de beoogde 2 procent besparing behaalden.

Het convenant (MEE/MJA) heeft als belangrijkste doel om het energieverbruik te reduceren en te verduurzamen.  Door het voldoen aan de eisen wordt de uitstoot van CO2 gereduceerd.

De bedrijven bespaarden in plaats daarvan 1,1 procent CO2-uitstoot. Tussen die 112 bedrijven zitten er twee uit Overijssel: bierbrouwer Grolsch in Enschede en zoutfabriek Nouryon in Hengelo.

Lees meer: Zoutproductie Nouryon in Hengelo verduurzaamt door restwarmte van Twence

"Over het algemeen kun je stellen dat de bedrijven die aan dit convenant deelnemen, de grootste uitstoters van CO2 zijn", aldus het RVO. Overijsselse bedrijven als Apollo Vredestein of vuilverbrander Twence - ook grote uitstoters van CO2 - staan niet in het lijstje.

Grolsch en Nouryon, dat onlangs de naam aanpaste naar Nobian, zijn bedrijven die al jaren bezig zeggen te zijn met het inperken van hun uitstoot. Brouwerij Grolsch wil zelfs in 2025 een energieneutrale brouwerij zijn. Een nobel streven, aldus Ab de Buck, industrieel besparingsexpert.

Samen met anderen uit die wereld is hij een lobby gestart om de industrie te verplichten CO2-besparende maatregelen te nemen. "Anders gaan we dat doel van 55 procent minder CO2 in 2030 nooit halen."

Ook bij Nouryon in Hengelo zeggen ze goed bezig te zijn, aldus woordvoerder Jasper Jansen. "De afgelopen tien jaar hebben we onze uitstoot wereldwijd flink teruggebracht. In tien jaar tijd daalde die met negen procent." Cijfers van de fabriek in Hengelo alleen wil de woordvoerder van Nouryon niet geven, waardoor het lastig te zeggen is hoe het bedrijf het nu precies doet op gebied van CO2-reductie.

De houding van Nouryon herkent De Buck. "Maar het begint wel met transparantie. En dan kun je maatregelen gaan nemen." De Buck vindt dat er voor de industrie wettelijke regels moeten komen die maatregelen verplichten. "De meeste winst is te behalen door simpele dingen, vaak is een leiding wel geïsoleerd, maar de afsluiter bijvoorbeeld niet en dan verlies je veel warmte."

Ook andere bedrijven zijn niet heel duidelijk over hun CO2-uitstoot, kleinere bedrijven hebben vaak niet eens gegevens. In Nederland kun je wel opzoeken in welke gemeente de CO2-uitstoot het grootste is, zoals in onderstaand kaartje. Daaruit blijkt dat in Overijssel in Hengelo en Enschede de uitstoot het grootst is.

Dat Grolsch de resultaten wel deelt, is niet zo verwonderlijk. De bierbrouwer voldoet wel aan de vereiste besparing op CO2-uitstoot. In tien jaar tijd stootte de bierbrouwer bij elkaar opgeteld twintig procent minder CO2 uit, wat neerkomt op een gemiddelde besparing van twee procent per jaar. De Buck is dan ook lovend over Grolsch. "Dan mag je ook echt zeggen, goed gedaan. En het kan dus wel."

Dat Nouryon de CO2-gegevens niet openbaar wil maken, steekt de Provinciale Statenfractie van GroenLinks. Statenlid Robert Jansen vindt dat burgers recht hebben op die informatie.

"Wij hebben als provincie geld gegeven aan de samenwerking tussen Twence en Nouryon, om de zoutfabriek minder CO2 te laten uitstoten. Dan willen we ook weten of dat effect heeft gehad." Sinds een aantal jaar levert Twence groene stoom aan Nouryon via een pijpleiding, zodat Nouryon minder gebruik maakt van gas en dus minder CO2 zou moeten uitstoten.

Lees meer: Zoutproductie Nouryon in Hengelo nog groener door restwarmte Twence

De partij wil sowieso een duidelijker beeld van hoe alle bedrijven in Overijssel het doen qua CO2-uitstoot. "We weten dat Nouryon een grote jongen is qua CO2-uitstoot, maar wat doen andere bedrijven? Geen idee."

Statenlid Jansen: "Om het doel van 55 procent besparing in 2030 te halen, denk ik dat er nog veel moet gebeuren. Ook als provincie mogen we daar meer aan doen." De Buck is het daar mee eens. "En het kan ook. Voor veel bedrijven geldt al bepaalde regelgeving en die kun je handhaven. Dat ligt bij de omgevingsdiensten."

Vanaf 1 januari 2021 geldt de CO2-heffing voor bedrijven in Nederland, die de CO2-uitstoot moeten verminderen. Door de politieke invloed van grote bedrijven krijgt de maatregel een zachte landing waardoor het pas echt effect heeft in 2024.

Door de heffing zouden bedrijven veel geld moeten betalen als de gewenste besparingen niet gehaald worden. De OR van Nouryon waarschuwde een jaar geleden al voor de effecten. De heffing zou banen gaan kosten.

Aan de snelweg in Enschede lijken ze zich minder zorgen te maken over het effect. Susan Ladraks ogen twinkelen als ze vertelt over de nieuwste plannen om CO2 te besparen. Ze wijst naar de biogascentrale. "Daar verwerken we ons afvalwater, waarmee we biogas maken. Die levert twintig procent van onze energiebehoefte."

De Buck twijfelt of de CO2-heffing alleen het gewenste effect heeft. "Als voor meer CO2-uitstoot betaalt moet worden, dan zal dat leiden tot besparing. Maar dat is niet het enige. Ook thuis ga je bij een hogere gasprijs niet direct tochtstrips plaatsen. Wat wel helpt is bedrijven verplichten goedkope maatregelen te nemen die zichzelf snel terugverdienen. Bij kleine bedrijven is dat al verplicht, het is raar dat dit niet voor grote bedrijven geldt."

Dat niet elk bedrijf zoveel investeert in duurzaamheid snapt Ladrak wel: "Ik snap dat het bijzonder is. We zijn heel erg kortetermijngedreven, investeringen moeten direct geld opleveren, het liefst binnen drie jaar. Bij Grolsch zijn we natuurlijk ook zo begonnen."

"Maar als duurzaamheid hoog op je agenda staat, dan moet je ook investeringen doen met een langere terugverdientijd, om het milieu te redden." Dat die duurzaamheid geld kost, klopt volgens Ladrak, maar dat het geld oplevert, is ook zo. "Zonder energiebesparing hadden we ook veel meer kosten."

Of de provincie meer gaat doen om bedrijven aan te moedigen om meer CO2 te besparen, is afwachten, al gaat Statenlid Robert Jansen er wel voor pleiten.

Lees meer: Provincie gaat eigen energiedoelstelling niet halen, maar investeert toch 12,5 miljoen euro

"Bedrijven zijn nu vooral bezig met de coronacrisis en dat begrijp ik. Maar als overheid moeten we meer doen voor die bedrijven. Naast ze staan en ze aanmoedigen en af en toe een tikje op de vingers, zo van: jongens, een beetje harder lopen."

De Buck hoopt dat de aandacht van politiek en bestuur verschuift. "Het is nou eenmaal niet zo sexy om het over percentages te hebben bij bedrijven, maar wel over bijvoorbeeld een drijvend huis. En hoeveel mensen hebben er binnen de politiek nou verstand van de industrie? Het is een wereld apart en ook vrij gesloten."