Nieuws

Sociaal advocaat ziet overeenkomsten tussen toeslagenaffaire en Enschedese aanpak van bijstandsfraude

De gemeente Enschede worstelt met twee keer zoveel inwoners in de bijstand als het landelijk gemiddelde. Al jarenlang voert de gemeente in de ogen van velen een spijkerhard beleid om fraude tegen te gaan. Advocaat Jan Melief is specialist sociaal zekerheidsrecht. Hij vindt al langer dat de gemeente is doorgeschoten in haar aanpak. Met het verschijnen van het zeer kritische rapport over de toeslagenaffaire ziet hij veel overeenkomsten tussen deze affaire en de aanpak van Enschede om bijstandsfraude tegen te gaan.
Hij neemt geen blad voor de mond als hij vertelt hoe hij denkt over de wijze waarop de gemeente waarin hij woont en werkt omgaat met mensen in de bijstand. "De gemeente gaat uit van kwade trouw door de burgers. Dat kom ik in mijn praktijk veel tegen. Samen met collega's stel ik vast dat Enschede strenger is dan de wet en zelfs strenger dan de wetgever. Er heerst een voortdurend wantrouwen jegens de burger."
"Er wordt gejaagd op sommige burgers. De raarste dingen worden opgevraagd, mensen worden niet geloofd en de gemeente doet geen onderzoek. Ze lokken mensen ook in de val. Dan sturen ze iemand een brief met een uitnodiging. Als die persoon niet is komen opdagen, wordt er nog diezelfde dag een brief bezorgd. Als de mensen dan de volgende dag niet komen, zijn ze hun uitkering kwijt. En zie die dan nog maar eens terug te krijgen."
Te weinig water verbruikt, dus werd uitkering beëindigd
Jan Melief, sociaal advocaat
Hij noemt een ander voorbeeld: "Ik heb een cliënt bijgestaan die heel weinig water verbruikte. Het was een alleenstaande man en het enige lolletje dat hij had, was dat hij vier tot vijf keer in de week naar de sportschool ging. Na afloop douchte hij daar. Zijn moeder deed de was voor hem en hij had geen tuin. Hij kreeg te horen dat hij vanwege het geringe waterverbruik niet op dat adres woonde en om die reden werd zijn uitkering stop gezet. Deze man had het benul om mij in te schakelen om bezwaar te maken. Anders zat hij nu waarschijnlijk financieel aan de grond."

Nationale Ombudsman

De Nationale Ombudsman betitelde de gemeente Enschede in 2015 als niet betrouwbare overheid die burgers niet volledig informeert en ook nog informatie achterhoudt. Sociaal Advocaat Jan Melief vindt dat er sinds het oordeel van de Ombudsman niet heel veel is veranderd. "Of het moet zijn dat de gemeente nu voorschotten verstrekt, wat wettelijk verplicht is. Maar heel veel beter dan dit is het niet geworden."
Er wordt gejaagd op sommige burgers
Sociaal advocaat Jan Melief
Ronduit stuitend vindt hij het grote aantal fouten dat de gemeente maakt. "In ongeveer zeventig procent van de zaken die op mijn bureau komen, is er een fout gemaakt door de gemeente. Dan zie ik een fout besluit dat moet worden ingetrokken of minder erg moet worden gemaakt. Dit zijn alleen nog maar de zaken die op mijn bureau komen. Er zijn natuurlijk ook zaken die ik niet zie en ook fout zijn. Er zijn dus mensen die een besluit krijgen en denken: 'Ja, het komt van de overheid dus het zal wel kloppen'."
Tot zijn weerzin hoort Melief dat er raadsleden zijn die de aanpak om de verkeerde reden goedpraten.
Zon raadslid mag dat niet zeggen, het is onrechtmatig
Sociaal advocaat Jan Melief
"Ik heb een raadslid horen zeggen dat er bezuinigd moet worden, omdat de gemeente te weinig geld krijgt vanuit het Rijk voor de bijstand en de thuiszorg. Dat mag zo'n raadslid helemaal niet zeggen, dat is namelijk onrechtmatig. Het klopt dat de gemeente grote gaten in de begroting heeft, maar de wet zegt dat je mensen die recht hebben op bijstand gewoon bijstand moet geven."

"Nauwelijks fraude"

51 op de 1000 inwoners van Enschede zitten in de bijstand. "Het overgrote deel van die mensen krijgt terecht bijstand. Er zijn er ook die geen bijstand krijgen maar dat in mijn ogen wel zouden moeten krijgen."
Het strenge beleid van Enschede is er op gericht om fraudeurs aan te pakken. "Het aantal fraudeurs is echter heel klein. Eén tot twee procent. De rest zijn mensen die iets hadden moeten melden en dat niet hebben gedaan. Nou, dan draait de bewijslast om. Dan moet jij als bijstandsgerechtigde bewijzen dat je nooit iets verkeerd hebt gedaan. Lukt dat niet, dan wordt de uitkering ingetrokken. Het is totaal doorgeslagen. Alles moet worden voorkomen dat er ook maar één fraudeur doorkomt en daar moet de rest onder lijden.
Veel terugvorderingen staan in geen verhouding tot de fouten die burgers maken
Sociaal advocaat Jan Melief
Op dit vlak ziet Melief grote overeenkomsten met de toeslagenaffaire. "Daar is een andere hoogste rechter (de Raad van State, red.) na acht jaar zeer zeer grof beleid en hele erge onrechtmatige uitspraken anders gaan denken. In bijstandszaken is de hoogste rechter de Centrale Raad van Beroep. Die is nog niet om. Ook al staan veel terugvorderingen in geen enkele verhouding tot de fouten die burgers maken, dan nog ziet deze rechter geen ruimte om te matigen. Ik snap daar niets van. Dat de hoogste rechter dit doet is al erg en omdat de hoogste rechter dit doet, nemen gemeenten het over. Die worden net zo hard."

"Redeneer vanuit de burger"

Maandag besloot de gemeenteraad dat er een onafhankelijk onderzoek moet komen naar hoe de gemeente Enschede de regels in het sociale domein toepast. Melief hoopt dat het onderzoek een ommezwaai teweeg brengt in Enschede. "Dat de gemeente meer vanuit de burger redeneert als iemand een uitkering aanvraagt. Dat ze eens langsgaat bij de mensen thuis om te zien welke armoede er is. Dat ze zelf fouten herstelt en niet alles op het bordje van de burgers schuift. Je hebt het hier over de allerzwakste mensen in de samenleving."

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.