Medewerkers Rabobank waren 'verbaasd' toen Oad faillissement aankondigde.

'Verbaasd' waren ze allebei toen ze dinsdagmiddag 24 september 2013, tussen half zes en zes uur, het telefoontje kregen uit Holten waarin het faillissement van de Oad werd aangekondigd. De medewerkers van bijzonder beheer van de Rabobank gingen er vanuit dat de top van Oad nog volop bezig was met het uitwerken van de koop van het busbedrijf. Maar de Oad top en haar adviseurs konden de deal niet voor de deadline rondkrijgen, en die lag op de vrijdag daarop. Dus trok ze zelf de stekker eruit om 'bestuurdersaansprakelijkheid' te voorkomen.

Terwijl er een principeakkoord was met een groep 'Twentse investeerders' over de aankoop van het busbedrijf van Oad, dat de noodlijdende reisorganisatie weer lucht zou geven, werd er onder hoogspanning gemaild met 'bijzonder beheer' van de Rabobank. Op het hoofdkantoor in Holten had de Oad-top zelfs Ank Bijleveld in stelling gebracht die op de vrijdag voor het weekend had gebeld met Rabo-topman Jan van Nieuwenhuizen die haar verzekerde dat Oad 'voldoende tijd' zou krijgen om de deal rond te maken. Maar de deal kwam dus niet rond.

Cruciaal is een telefoongesprek vroeg in de dinsdagmiddag. Hierin zou gevraagd zijn om uitstel van de deadline. De Rabo-medewerkers zouden dat niet hebben willen geven. De beide Rabo mannen zeiden vanmiddag niets te weten van dat telefoontje en dat staat in schril contrast met verklaringen uit het Oad-kamp. Naast topman Julius ter Haar hebben drie adviseurs eerder voor de rechter, onder ede, verklaard dat ze de Rabobank hebben gebeld met die specifieke vraag die negatief werd beantwoord. Dat lijkt een welles-nietes spel.

De getuigenverhoren in de affaire rond het faillissement van Oad naderen dezer dagen hun eind. De uitspraken en verklaringen zullen de rechters gebruiken in hun zoektocht naar de waarheid. Mocht in de uiteindelijke uitspraak blijken dat de Rabobank (mede)schuld draagt aan het faillissement dan zal de familie Ter Haar maximaal 67 miljoen euro van de Rabobank gaan eisen.

Het is een van de grootste faillissementen van de afgelopen jaren; ruim 1500 mensen verloren hun baan, onder wie vele honderden op het hoofdkantoor in Holten, en de familie Ter Haar verloor haar levenswerk. Julius ter Haar was de topman, zijn zus Quirine zat ook in het bedrijf en pater familias Joop ter Haar zat de Raad van Commissarissen voor.

Voor de buitenwereld kwam het faillissement als een klap bij heldere hemel, maar in de bestuurskamer werd al tijden hard gewerkt, want de Rabobank eiste dat er 7,5 miljoen werd bijgestort. De crisis die in 2008 begon, eiste haar tol. Daarnaast had Oad, volgens critici, onvoldoende snel de bakens verzet naar internetverkoop en had ze nog tientallen dure winkelpanden in binnensteden.

Volgens de Rabobank kwam de melding dat Oad faillissement had aangevraagd, op 24 september, dus als een donderslag bij heldere hemel. De bank bestrijdt dat Oad niet genoeg tijd heeft gekregen om te zoeken naar externe financiers. Volgens Oad-directeur Julius ter Haar waren die externe financiers gevonden, maar stelde de bank een te strakke deadline waardoor een principeakkoord met de financiers niet kon worden uitgewerkt. Daarom moest Oad het faillissement aanvragen. Dat was in de ogen van Oad dus de schuld van de Rabobank.

De afdeling Bijzonder Beheer Rabobank accepteerde op maandag 23 september 2013 (een dag voor de faillissementsaanvraag) het principeakkoord dat in het voorgaande weekend was afgesloten met de Twentse Investeerders. Al maanden verkeerde Oad in een financieel penibele situatie; het zat in de 'ziekenboeg' van de bank en moest geld bijstorten dat maar moeilijk te vinden was. Maar de 'rijke Twenten', onder wie Hennie ten Hag, Hein Trebbe, Rein Sanders en daarnaast investeringsmaatschappij Oost NL, wilden investeren. Daarmee leek Oad gered, er was alleen nog wel tijd nodig om de deal te 'finaliseren', zeg maar op papier af te ronden, onder meer door een boekenonderzoek.

Het was de toenmalige Commissaris van de Koning Ank Bijleveld, nu minister van Defensie, die vorig jaar voor de rechter verklaarde dat ze telefonisch, op vrijdagavond 20 september de toezegging van een Rabo-topman kreeg dat de bank Oad voldoende tijd zou geven om 'de deal af te ronden'. Rabo topman Van den Nieuwenhuizen heeft getuigd dat hij nauwelijks op de hoogte was van de situatie rondom Oad en zich niet kon herinneren of hij de toezegging aan Bijleveld ook had doorgegeven aan de afdeling Bijzonder Beheer. Daarnaast zette hij vraagtekens bij het begrip 'voldoende tijd'. "is dat een week, twee dagen, een jaar", zo sprak hij tijdens zijn verhoor.

Maar de deal werd niet afgerond. Topman Julius ter Haar meldde met tranen in zijn ogen op 25 september 2013 dat hij het faillissement had aangevraagd. Volgens hem was het onmogelijk de deal rond te krijgen voor die vrijdag 27 september. Dat was de deadline die het bedrijf had gekregen van de medewerkers van Bijzonder Beheer. De deadline was in dit geval een letterlijke deadline. Met het faillissement verloren ruim 1500 mensen hun baan en was Holten in rouw.

Tijdens zijn verhoord vertelde Julius ter Haar hoe er 'die laatste dagen koortsachtig naar een oplossing werd gezocht, dat die werd gevonden en gepresenteerd. Maar de deadline was volgens hem te kort om de deal rond te maken, er was geen geld meer voor salarissen, want Bijzonder Beheer wilde geen 'overbruggingskrediet' meer verstrekken. Dus restte er niets anders dan het faillissement aanvragen. Volgens Ter Haar en zijn team hebben ze de mensen van Bijzonder Beheer meegedeeld dat ze faillissement gingen aanvragen. Maar die medewerkers hebben eerder op papier verklaard van die mededeling niets te weten.

De kwestie is nu; wat is precies de waarheid van die laatste dagen, en heeft de bank voldaan aan haar wettelijke 'zorgplicht'? Had ze meer moeten doen om het bedrijf en daarmee de banen van ruim 1500 medewerkers te redden. Dat is de 'maatschappelijke functie' die een bank ook heeft naast het verdienen van geld dat al dan niet aan aandeelhouders wordt uitgekeerd.

Morgen komen Oad-adviseur Jan Brouwer en voormalig Oad-directeur Frans Schuitemaker voor de rechter om gehoord te worden. De vraag is natuurlijk of hiermee helemaal duidelijk gaat worden wat er is gebeurd; de jaren slijten details uit het geheugen en dan blijven er ongetwijfeld nog veel 'interpretatie'-verschillen over.