Verwarming aan in sloopwoningen Steenwijk: zeldzaamste vleermuis van Europa nestelt zich er

‘‘Wat komt er nu eigenlijk te staan?’’ En: ‘‘Hoelang gaat dit nog duren?’’ In de wijk De Gagels in Steenwijk heerst onrust over de rij sloopwoningen. Op een dichtgetimmerd raam staat groot het woord ‘slopen’. Woningcorporatie Woonconcept nam de huizen in 2019 over, met als doel nieuwe woningen te bouwen. Die hadden er al moeten staan. Projectleider Hanneke Kroes-Nawijn: ‘‘Net voor de overdracht werd de zeldzame vleermuissoort ontdekt.’’

Daarna kwam het project stil te liggen, vertelt ze. ‘‘Zolang wij geen oplossing hebben, kunnen we niet starten met de sloop.’’ Een lastige situatie voor de corporatie. Verschillende partijen zijn benaderd om te kijken wat er het beste kan worden gedaan. ‘‘Vanaf 2020 zitten we om tafel met ecologen en de provincie. Samen zoeken we naar alternatieve locaties voor de vleermuis.’’

Afgelopen winter werd zelfs weer de centrale verwarming aangesloten voor de gevleugelde bewoners. ‘‘Ja, de sloopwoningen worden nog steeds verwarmd. Totdat we dit hebben opgelost, geven we de vleermuizen bescherming en zorgen we ervoor dat ze een optimaal verblijf hebben.’’

Een optimaal verblijf is nodig, zo weet ecologisch adviseur Rutger Olthof van Ecogroen. Hij staat de woningcorporatie bij. ‘‘Deze situatie is uitzonderlijk. Het gaat én om een zeer zeldzame soort én er is een kraamkolonie waargenomen. Dan slapen de vleermuizen er niet alleen, ze brengen er hun jongen groot. Dat maakt het nog kwetsbaarder.’’

De meervleermuis is vooral te vinden in spouwmuren en onder daken. ‘‘Ze zijn veeleisend, dus een alternatief is niet zomaar gevonden. Voor deze soort is onbekend wat echt werkt. Het kan zo nog een half jaar of langer duren voordat we een oplossing hebben helaas. Het staat in de kinderschoenen.’’ Olthof noemt de samenwerking zoals die er nu is, uniek. ‘‘Stel dit leidt tot iets, dan hebben we waardevolle informatie te pakken. Waarschijnlijk een landelijke primeur.’’

Ook ecoloog en ‘Batweter’ Anne-Jifke Haarsma is gevraagd voor advies. Als er iemand alles van ‘bats’ weet, dan is zij het wel. Door meervleermuizen te vangen en een zender te geven, kan ze de zoogdieren monitoren. ‘‘Zo kwam ik in de President Kennedystraat terecht. Een paar vleermuizen gingen hierheen, dus ik wist meteen dat het een belangrijke locatie was.’’

Haarsma was de eerste die de populatie ontdekte. ‘‘Bij een eerdere inspectie waren geen vleermuizen gesignaleerd, maar er zaten zo’n 150 exemplaren.’’ Ze pleit voor een betere kwaliteit van dit soort inspecties via een kwaliteitsborgingssysteem. Wat ook kan helpen, is een provinciale kaart met moeilijke soorten. ‘‘Dit wordt opgepakt door de provincie. Steenwijkerland is een hotspot voor de meervleermuis door een combinatie van de juiste natuur en oudere, nog slecht geïsoleerde huizen.’’

De onderzoekster is kritisch, want tien jaar geleden had er al wat kunnen worden gedaan. ‘‘Er is op dit moment geen oplossing voor de meervleermuis, omdat er in het verleden geen geld en tijd aan is besteed. Niemand heeft ooit een grote stap durven zetten, alleen maar ministapjes. Het moet altijd zo goedkoop mogelijk.’’

Dat is volgens haar juist vele malen duurder. ‘‘Dan hangen ze een vleermuiskast op. Je geeft de vleermuizen dus een tent, terwijl ze een luxe villa gewend zijn? Natuurlijk gaat dat niet werken. Begin andersom: met het plaatsen van iets vergelijkbaars. Schaal dat later af naar een tiny house. Zorg voor geschikte ruimtes op daken. Overheid en provincie verschuilen zich achter lege termen als natuurinclusief bouwen. Dat is niets anders dan een kast in een nieuwbouwhuis. Er is een compleet andere aanpak nodig.’’

Ze benadrukt hoe zeldzaam de soort is: ‘‘Op de wereld zijn er minder meervleermuizen dan dat er olifanten rondlopen. Als onderdeel van het ecosysteem zijn ze belangrijk. Ze eten een hoop muggen en worden ingezet bij de bestrijding van de eikenprocessierups. Ik erger me aan al die negatieve geluiden. Door corona zitten ze helemaal in de verdomhoek.’’

Annemarie Garssen, ecoloog van de provincie Overijssel, legt uit dat er wordt gewerkt aan een plan. Garssen: ‘‘We werken verschillende oplossingsrichtingen uit, zoals het plaatsen van een meervleermuistoren en bij de bouw van nieuwe woningen zal er rekening met de vleermuizen worden gehouden. Vanwege de instandhoudingsdoelstelling voor deze soort is het zaak dat we de populatie behouden.’’

In het plan worden vragen beantwoord als ‘Wie betaalt de rekening?’ De provincie vindt het jammer dat sloop en herbouw belemmerd worden. ‘‘We denken optimaal mee om tot een oplossing te komen. We zijn ook aan het kijken hoe we dit verder naar de buurt gaan communiceren, want de woningen zullen er dus nog wel even staan. Hopelijk ziet iedereen in dat het een goede reden heeft.’’