Nieuws

Middeleeuwse bronnen bewijzen het: er liggen 149 ridders begraven bij Zwartewatersklooster

De zoektocht van drie jaar geleden
De zoektocht van drie jaar geleden © Eelco Kuiken
Het is al jaren een sterk verhaal: in het gehucht Zwartewatersklooster bij Hasselt schijnen 149 ridders begraven te liggen. Het waren commandanten die sneuvelden tijdens de Slag bij Ane. "Geen broodje aap of een legende. Het is een feit, gestoeld op tal van middeleeuwse bronnen. Geen twijfel mogelijk."
Dat zegt Mees te Velde uit Hasselt, secretaris van de stichting Erfgoed Zwartewatersklooster. Hij is oud-hoogleraar kerkgeschiedenis, kerkrecht en gemeenteopbouw en voormalig rector en voorzitter van het College van Bestuur van de Theologische Universiteit.
Zijn historische bronnen zijn zonneklaar: ze rusten voor eeuwig in of bij Zwartewatersklooster. Amateurhistoricus Paul Rademakers uit Hasselt zegt dit ook al jaren.

Waar?

De ridders liggen er, de vraag is alleen waar? Wetenschapper Te Velde is wars van bewijzen bij een stelling te zoeken. Dat gebeurt nogal eens. Nee, er zijn volgens hem vele middeleeuwse bronnen die aangeven dat de ridders er rusten, met naam en toenaam. Drie jaar geleden werd er gezocht bij een kolk op een plek die al eeuwen in de volksmond 'de oude begraafplaats' heet en er werden 'verstoringen' in de bodem aangetroffen die op een mogelijke begraafplaats zouden wijzen. "Ik zeg niet dat het daar is, maar ik weet zeker dat ze in de buurt begraven liggen, overigens zal er niet veel meer van over zijn."
De stichting Erfgoed Zwartewatersklooster werkt al jaren aan het concreet maken van de wervelende historie van dit gehucht onder de rook van Hasselt. Een educatieve wandelroute voor basisschoolkinderen en volwassenen moet er eind dit jaar zijn rond het dorpje. De wandeling die al deel uitmaakt van het cultuureducatieprogramma van de gemeente Zwartewaterland, zou al klaar moeten zijn, maar corona doorkruiste de plannen. Initiatiefnemer is de Stichting Erfgoed Zwartewaterskooster die vorig jaar het levenslicht zag, maar al vanaf 2014 als werkgroep bestaat.
Een tweede activiteit is het plaatsen van informatieborden op drie of vier plekken in Zwartewatersklooster. Hierop worden allerlei aspecten van de historie van ridders en kloosterzusters belicht. Via QR-codes en verwijzingen worden verbindingen gelegd naar andere dorpen die hun bestaan aan het klooster te danken hebben. Zwartewatersklooster was de spil in een netwerk dat tot ver in Salland, tot in Groningen en Friesland reikte. Te Velde zoekt het allemaal uit.

Nonnenklooster

Het gehucht Zwartewaterskooster bestaat al sinds de bouw van een nonnenklooster op deze plek in 1233. Rond 1580 was het voorbij, maar de laatste ruïnes stonden er in 1800 nog. Van de stenen werden boerderijen gebouwd. Die staan er nog steeds. Ook in het naburige Hasselt staan nog veel muren overeind, gebouwd met kloostermoppen. Wie goed kijkt, ziet de duimafdrukken nog zitten van de kinderen die diep in de middeleeuwen deze stenen maakten van klei.
De stichting laat ook archeologisch onderzoek doen in het gehucht. Er zit mogelijk nog het een en ander in de grond, ook allerlei gewelven. "We willen ook met de inwoners praten. Speelden zij vroeger in ondergrondse gewelven, zijn er muurtjes in hun boerderij van grote kloostermoppen. We willen in de grond kijken, maar ook in de hoofden van de mensen. Daar zit vast veel kennis waar wij wat mee kunnen."

Slag bij Ane

Het Benedictijner nonnenklooster met twintig nonnen en evenzoveel leken, een provoost met priesteropleiding en een complete nederzetting, met bakker, smid, bierbrouwer en tal van hoeves, verrees naar aanleiding van de Slag bij Ane van 28 juli 1227. De Drenten, onder leiding van Rudolf van Coevorden, versloegen bij Ane, nabij Gramsbergen, het leger van de bisschop van Utrecht. Het was een bloedbad met honderden doden. Ook de bisschop kwam om. Overigens waren er in die tijd veel meer van dit soort veldslagen in de Lage Landen. Ane stond niet op zichzelf. Het zou slechts een tijdelijke overwinning blijken, want een jaar later sloeg de nieuwe bisschop hard terug.
Het verhaal gaat al eeuwen dat 149 commandanten van dit leger in de nabijheid van Zwartewaterskloosters zijn begraven. Het gehavende leger keerde terug vanuit Gramsbergen, achtervolgd door de Drenten. Omdat de lichamen niet in al te beste staat verkeerden, het was een hete zomer, werden ze waarschijnlijk op een rivierduin, bij wat later Zwartewatersklooster zou worden, begraven. Het was de reden dat het klooster verrees, want er moest gebeden worden voor het zielenheil van deze gesneuvelden.

Plattelandshistorie-discriminatie

Nederland lijdt aan plattelandshistorie-discriminatie, vindt Te Velde. "We richten ons op de grote geschiedkundige feiten, maar op het platteland en zeker in dit gebied gebeurde heel veel. Dat wordt voor het gemak overgeslagen."
"Je moet het alleen wel concreet maken. Dat willen wij hier in Zwartewatersklooster gaan doen. Zwartewatersklooster is een parel van plattelandshistorie."
Lees ook:
[article:334890/350:350 jaar kloosterleven bij Hasselt en bijna niemand die het weet]

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.