nieuws

Geheugenverlies - 26 januari 2014

Geheugenverlies
Geheugenverlies
Eigenlijk een ouderwets woord. Vroeger spraken de mensen het hoofdschuddend uit tegen elkaar als ze het over een gezamenlijke bekende hadden: jammer, niks meer aan te doen.
Geheugenverlies. Het ellende- woordenboekje was toen wat dunner. Dementie en Alzheimer heetten gewoon ‘kinds’. Het benul was weg. En je kon het nog gewoon aan de longen, het bloed of het water hebben. Maar dat soort geheugenverlies bedoel ik vandaag niet. Ik herken tegenwoordig een hardnekkig soort geheugenverlies in huiskamergesprekken, radio en TV programma’s en in borreltafel- wijsheden. Vroeger was de moraal duidelijker, hoor je dan en de straffen op overtredingen waren zwaarder en de verhoudingen tussen goed en kwaad lagen helderder. Je gaat haast geloven, dat het allemaal eenvoudiger lag dan nu. Ja, ja, een prachtige tijd, toen er nog duidelijkheid was en vanzelfsprekende gehoorzaamheid. Nu ligt er een wolk van onzekerheid over alles. Je weet niet meer waar je aan toe bent. Je probeert troost te vinden in de flinkheid van het verleden. Maar die was er helemaal niet, zoals die nu wordt herinnerd en doorverteld. Blijkbaar is er een soort prettige dementie, die een rozige waas van gewilde herkenning over het veleden legt: ja, ja, zo herinneren we ons de dingen graag. Zo nu en dan durft een waaswegtrekker het aan, de ban te doorbreken. Iemand met de gave van het wegjagen van oude betoveringen.
In een radioprogramma tegen het eind van het vorig jaar, was er een gast bij een studiogesprek die aan de primitieve behoefte van de ondervrager niet voldeed. Niks warme herinneringen op Oudjaar, niks verloren paradijs. Kille werkelijkheid, waar niemand meer naar terugverlangt. Met de bezem ging hij door beeldenkraam in de hoofden van de mensen. Er was vroeger weinig moois te beleven. Armoede en achterstelling, onzinnige onderworpenheid aan kerk, baas en politiek. Leve het wakkere heden. Wat moet je met zo’n gast aan een praattafel. Weg oud- en- nieuw- sfeer. Tijdens een tocht door Denemarken ontmoetten wij bij een oude, karakteristieke witte kerk een ‘Kirkenkalker’. Een schildersbedrijf, dat gemakkelijk het jaar door leven kan van de schade die zon en regen toebrengen aan de witte kerkmuren van de honderden Deense kerkjes. Een eenvoudige job: Een simpel project, een kleur verf, altijd hetzelfde. Zoiets gebeurt er soms ook met de geheugens van mensen: de ruige feiten van onze tijd worden op de witte wanden van de herinneringen geprojecteerd. Geheugenkalkers. Het lijkt een comfortabel geheugenverlies, plezierige romantiek, maar in werkelijkheid wordt het leven van toen geweld aangedaan. Het is niet waar: alles was niet beter of slechter, wel anders. Kinderen en kleinkinderen hoeven helemaal geen aanbidders te zijn van opa’s of oma’s beeldengalerij. Als ik zo’n kalker hoor praten op de radio, denk ik wel eens aan die afdoende uitdrukking die bij mij in de familie bij zo’n gelegenheid gebruikt werd: hoal toch op, ik wol oe toch wiezer hebben. Dat is precies wat ik bedoel. Je weet wel beter, maar waarom dan die vertekenende beeldendiensten aan vroeger. Leren inzien hoe het echt was, doorzien hoe de krachten toen lagen en een balans opmaken van wat we nog gebruiken kunnen.
Vanaf 31 januari praat ik elke vrijdagavond op zender II van de TV om tien uur met leeftijdgenoten die als jonge volwassenen de bevrijding meemaakten. Wat deed je toen? Wat dacht je toen? Met Els Borst, de oude professor v.d. Dunk, Ellen Vogel en nog anderen proberen we te benaderen hoe dat werkelijk was: bevrijd zijn en alles opnieuw oppakken. Zoonder kalk en zoonder romantiek. ‘t Hef oons wal wiezer maakt, döch miej. Aandere tieden, aandere leermeisters. Nee, iej kriegt miej nich an’n stamtoafel um te nöalen oawer dee mooie oale tied. En ok nich an de Klaagmuur, um te jammern oawer wat veur aaltied vot is. En wiej hebt ok gin kalk biej oons, um ’t mooier te maken dan ’t wes hef. No joa, ik wol oe toch wiezer hebben.

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.