Nieuws
Bewoners maken zich op voor langverwacht rapport Almelo-De Haandrik: een terugblik op 5 jaar kanaaldrama
De provincie presenteert vandaag de onderzoeksresultaten waaruit moet blijken waardoor de schade aan woningen van kanaal Almelo-De Haandrik wordt veroorzaakt. Honderden bewoners hopen zo eindelijk duidelijkheid te krijgen. Maar of die er komt, is nog maar de vraag; vrijdag lekte uit dat de schade het gevolg is van ‘een combinatie van factoren’. Een terugblik op vijf jaar kanaaldrama.
Door het kanaal, zoals dat er tot 2011 bij lag, konden schepen varen met een laadvermogen van zeshonderd ton. Onder meer de aanleg van de Tweede Maasvlakte bij de haven van Rotterdam maakte een opwaardering van Almelo-De Haandrik naar zevenhonderd ton interessant. Bovendien had het bedrijfsleven bij het vervoer van grondstoffen van Rotterdam naar Coevorden steeds meer hinder van het verkeer op de weg. De politiek werd gevraagd om vervoer over water makkelijker en rendabel te maken.
Veilige en vlotte doorvaart
De Overijsselse provinciale politiek omarmde dit idee met als ambitie om schepen op het kanaal een veilige en vlotte doorvaart te garanderen. Gedeputeerde Staten (GS) stelden 18,9 miljoen euro beschikbaar voor de opknapbeurt. Op vrijdag 23 september 2011 liet toenmalig gedeputeerde Gerrit Jan Kok bij brug Hoogenweg in Hardenberg een tros blauwe ballonnen het luchtruim ingaan. Met die handeling onthulde hij een bord dat de werkzaamheden op en rond het kanaal aankondigde.
Eerder die dag benadrukte Kok het belang van het miljoenenproject: "Het aanpassen van de vaarroute is niet alleen belangrijk voor de economische ontwikkeling in het gebied, maar ook goed voor het milieu en de bereikbaarheid. Elk zevenhonderd tons schip betekent 35 vrachtwagens minder op de weg." Terwijl de werkzaamheden bezig waren, besloot de provincie in 2012 met een speciaal programma het goederenvervoer over water een extra stimulans te geven.
Uiteindelijk duurde het tot 2016 voor alle werkzaamheden waren afgerond. Uit cijfers van de provincie bleek dat er na de verdieping inderdaad meer vrachtschepen door het kanaal voeren dan in de jaren daarvoor. Zo passeerden 714 vrachtschepen de sluis bij Aadorp in 2016. Een jaar later lag dat aantal op 967 en in 2019 waren het er 1138. De missie van de provincie leek te zijn geslaagd. Het kanaal werd elk jaar drukker bevaren en er werden meer goederen over het water vervoerd.
De eerste klachten
Kort na de afronding van de werkzaamheden dreven er echter donkere wolken boven het kanaal. Bewoners van Geerdijk zagen veranderingen in hun omgeving. Scheuren en kieren aan hun woningen en op enkele plekken leek de boel te verzakken.
Eind september 2018 publiceerde RTV Oost een bericht over een groep van dertig bewoners uit Geerdijk die in gesprek was met de provincie Overijssel en het waterschap over de scheuren en de verzakkingen. De bewoners legden direct een link met de baggerwerkzaamheden.
Leonie Schonewille was de eerste bewoonster die een camera van RTV Oost toeliet in haar woning. Haar droomhuis staat nog steeds aan de rand van Vroomshoop tegen Geerdijk aan. Een huis met uitzicht op het kanaal. Ze kreeg er drie kinderen. Anderhalve maand na de geboorte van haar derde in 2019, verhuisde het gezin noodgedwongen naar een woonunit in de achtertuin. Hun 'echte' huis is onbewoonbaar. Destijds zei ze: "Het was m'n droomhuis, maar nu vind ik het doodeng om hier te wonen."
De woonunits die de provincie Overijssel liet plaatsen voor het gezin, leken de perfecte oplossing. Het gezin kon blijven wonen op een vertrouwde plek en het zou om een tijdelijke situatie gaan. "We kwamen er al snel achter dat het helemaal niet perfect was", vertelt Schonewille aan de telefoon. De units vertoonden vanaf het begin af aan gebreken. "Pas een paar weken geleden is de stroom op de juiste manier aangelegd, waardoor ik nu eindelijk zelf kan koken. Dat heb ik hier al die tijd niet gekund."
De energierekening is met 300 procent gestegen
Terwijl ze haar eigen huis steeds verder ziet aftakelen en de vaste lasten gewoon doorlopen, blijkt de containerwoning een aanslag op het gezinsinkomen. "In de zomer wordt het er zo warm, dat het voor de kinderen niet is vol te houden. Daarom plaatsten we op eigen kosten een airconditioning. Dat was pal in het zomerseizoen, dus daarvoor betaalden we de hoofdprijs."
Nadat de zomerhitte plaats maakt voor winterse kou, dient zich een nieuw probleem aan. "Omdat de units alleen elektrisch zijn te verwarmen, loopt de energierekening torenhoog op. Die is met driehonderd procent gestegen."
Vanuit de wooncontainers kijkt ze uit op het huis dat ze in 2011 kocht, het jaar waarin de werkzaamheden startten. Het huis staat er, daarmee is alles gezegd. Leonie gaat er nauwelijks naar binnen. "Ik heb daar niets te zoeken."
Slechte interne communicatie
Over de wijze waarop de provincie Overijssel omgaat met de gedupeerde bewoners heeft ze gemengde gevoelens. "Gedeputeerde Staten (GS) en de leden van Provinciale Staten (PS) lijken het beste met ons voor te hebben, maar dat blijkt niet uit de wijze waarop de ambtenaren te werk gaan."
Volgens Schonewille is de interne communicatie bij de provincie niet op orde. "GS en PS hebben de indruk dat ze het heel goed doen voor de bewoners, maar wij ervaren dit heel anders. Het voelt alsof de dingen die wij zeggen de GS en PS niet bereiken."
Kanaal Almelo-De Haandrik heeft een lange geschiedenis. De eerste plannen voor een kanaal van Zwolle naar Almelo dateren van 1830. Tussen 1830 en 1850 werden verschillende ontwerpen gemaakt, die de eindstreep niet haalden. Enkele keren ging de aanbesteding niet door omdat de aannemers te veel geld vroegen. Uiteindelijk werd bij Koninklijk Besluit van 13 oktober 1850 de Overijsselse Kanalisatie Maatschappij (OKM) opgericht. Deze maatschappij stelde zich ten doel de verbetering en aanleg van de kanalen in de provincie Overijssel. De toenmalige minister van Binnenlandse Zaken verleende de OKM een vergunning voor het graven van de Overijsselse kanalen. In 1850 werden legerofficier luitenant Staring en ingenieur L. van de Kasteele van de waterstaat in Overijssel aangewezen voor het ontwerpen van het gehele kanaal. In 1851 werd een begin gemaakt met het graven en in 1858 was het totale werk klaar. In de jaren daarna hebben er herhaaldelijk werkzaamheden aan het kanaal plaatsgevonden.
De problemen in vogelvlucht
Oktober 2018: De problemen rond beschadigde huizen langs het kanaal bleken groter dan aanvankelijk gedacht. Niet alleen het aantal woningen met averij liep verder op, maar ook het aantal locaties breidde zich uit. Het dorp Geerdijk was in beginsel het epicentrum van de overlast, maar al gauw werden er ook klachten gemeld vanuit Vroomshoop, Hardenberg, Daarlerveen en Beerzerveld.
Bewoners willen en krijgen een extra onderzoek naar het ontstaan van de schade. Rond diezelfde periode besluit Gedeputeerde Staten dat het kanaal voorlopig blijft zoals het is en dat het niet geschikt wordt gemaakt voor nog grotere binnenvaartschepen met een laadvermogen tot duizend ton.
April 2019: Stichting Kant nog Wal, opgericht om de belangen van gedupeerde bewoners te behartigen, laat van zich horen. De stichting wil dat er haast wordt gemaakt met de afhandeling van de schade. Op dat moment hebben zo’n 120 huishoudens schade gemeld. Dat aantal zou snel oplopen, want de situatie langs het kanaal verslechtert alleen maar. Onderzoekers meldden dat op tientallen plaatsen de stalen damwanden dusdanig doorgeroest zijn dat ze nog geen millimeter dik meer zijn en zo kunnen worden doorgeprikt.
Juni 2019: Twee gezinnen moeten noodgedwongen hun huis uit, onder wie dus het gezin van Leonie Schonewille. De schade aan hun woningen is zo groot dat ze er niet langer verantwoord kunnen blijven wonen. In het provinciehuis in Zwolle lopen de zorgen over de kosten van de schadeafwikkeling verder op.
Januari 2020: Het aantal meldingen van beschadigde huizen stijgt naar driehonderd. De gedupeerden kijken reikhalzend uit naar de presentatie van een onderzoeksrapport naar de oorzaak van de schade. Kort na de presentatie krijgen ze namelijk te horen hoeveel schadevergoeding ze tegemoet kunnen zien. De presentatie van dit rapport staat gepland op 30 maart.
Februari 2020: Door het boek Van heerlijk wonen naar dagelijks overleven blijkt hoezeer de onzekere situatie ingrijpt in het leven van een groot aantal mensen dat langs het kanaal woont. De bewoners zitten niet alleen met materiële schade, maar in een aantal gevallen ook met emotionele problemen. Het boek wordt in opdracht van de stichting Kant nog Wal gemaakt. Kort na de presentatie van het boek moeten nog eens zes gezinnen op korte termijn hun onveilige huis uit.
Maart 2020: Door corona krijgen de kanaalbewoners een nieuwe domper te verwerken. De presentatie van het langverwachte onderzoek naar de schade wordt uitgesteld. Het aantal 'probleemhuizen' loopt inmiddels op tot meer dan 310. Door het gedwongen uitstel tasten alle bewoners nog langer in het duister of de baggerwerkzaamheden de oorzaak van alle ellende zijn.
Mei 2020: Eindelijk worden de resultaten van het onderzoeksrapport naar buiten gebracht. Bewoners reageerden geschokt, want het merendeel van de schade aan de huizen is volgens de onderzoekers niet veroorzaakt door werkzaamheden in en rond het kanaal. Een doemscenario waar slechts een enkeling vooraf rekening mee had gehouden. Een aantal provinciale fracties wil zo snel mogelijk een spoeddebat. De gedupeerde bewoners houden de provincie aan de belofte dat hun problemen moeten worden opgelost.
Juni 2020: De provincie laat weten in totaal 25 miljoen euro beschikbaar te stellen om de schade aan de huizen te vergoeden. Voor een second-opinion naar de oorzaak voelt het provinciebestuur niets. Gedeputeerde Staten stemt wel in met een ruimere schaderegeling. Voor woningen waar de schade boven de 10.000 euro ligt, maar waar die schade niet veroorzaakt is door overheidshandelen, wordt een ruimhartige regeling opgesteld. Eind oktober moest er voor iedereen duidelijkheid zijn.
September 2020: Opnieuw gaat er een schok door het gebied nadat de provincie aankondigt werkzaamheden te verrichten aan het kanaal. Een deel van de damwanden moet worden vervangen. Het gaat om regulier onderhoud, zegt de provincie. Bewoners zijn er niet gerust op.
Oktober 2020: Het schadevoorstel voor gedupeerde bewoners wordt verder uitgebreid. Ook schades van voor 1 januari 2011 worden vergoed. Inwoners die na 1 januari 2019 een huis hebben gekocht in het probleemgebied, kunnen bovendien straks ook aanspraak maken op een financiële tegemoetkoming van de provincie. Meer dan 350 huishoudens hebben zich aangemeld bij Stichting Kant nog Wal.
Januari 2021: Hoogleraar Stefan van Baars verschijnt op het podium. In onderzoek dat hij op eigen initiatief uitvoert, komt hij tot een aantal opmerkelijke conclusies. Volgens Van Baars zijn er vanaf het begin grote fouten gemaakt bij het verdiepen van het kanaal. In zijn veertig pagina's tellende rapport veegt hij de vloer aan met de provincie Overijssel. Dat de provincie in het dossier drie petten op heeft, vindt hij zeer kwalijk. Tegen het zere been van alle kanaalbewoners, besluit de provincie het rapport van Van Baars ter zijde te schuiven.
Maart 2021: Bij de provincie zijn bijna vierhonderd schademeldingen binnengekomen. Diezelfde maand wordt bekend dat er toch een nieuw aanvullend onderzoek naar de verzakte woningen komt. Onderzoeksbureau Deltares en een aantal onafhankelijke experts van buiten het onderzoeksbureau startten een onderzoek of piping, waarbij zand wordt weggenomen door grondwaterstroming, de oorzaak zou kunnen zijn van het verzakken van de woningen. Hoogleraar Stefan van Baars wordt als adviseur betrokken bij dit onderzoek.
April 2021: De blijdschap over het nieuwe onderzoek ebt snel weg als de eerste schaderapporten bij een aantal bewoners op de mat valt. Bewoners zijn geschokt en ontzet vanwege de lage schadebedragen die in de rapporten staan. De bedragen lagen tussen de 20.000 en 40.000 euro. Gedeputeerde Bert Boerman is ook verrast en belooft een second opinion uit te laten voeren op de schaderapporten. Ondertussen maakt de provincie bekend dat ze de zwaarst getroffen bewoners wil uitkopen.
Mei 2021: Onderzoeksbureau Deltares start met het aanvullende onderzoek dat voor eens en altijd duidelijk moet maken waarom de huizen verzakken. De ellende langs het kanaal blijft zich uitbreiden. Om het aanvullende onderzoek niet te verstoren, besluit de provincie om alleen nog spoedeisende werkzaamheden te laten uitvoeren.
Juni 2021: De provincie komt met de eerste schadevergoedingen. Tot vreugde of opluchting leidt dat niet, merkten ze bij Kant nog Wal: "Hiervan kunnen de schades niet worden hersteld."
Augustus 2021: Bewoners blijven van mening dat de schade te laag wordt getaxeerd. Uit de second opinion die de provincie liet uitvoeren blijkt het tegendeel; de bedragen waren zelfs ruimhartig te noemen. Bewoners kiezen er ondertussen voor om de schade niet te laten herstellen. Zolang de oorzaak in het gebied niet is weggenomen, heeft dat geen zin. De bewoners leven tussen hoop en vrees.
20 september 2021: De provincie Overijssel maakt de eerste resultaten van het aanvullende onderzoek bekend. De belangrijkste conclusies staan al op vrijdag 17 september op de website van de provincie gepubliceerd; piping zou niet de oorzaak zijn van de verzakkingen. De onderzoekers gooien het op een combinatie van factoren. Dat de informatie al op de website staat is een foutje. De provincie verwijdert de informatie snel van haar site. Bewoners voelen zich 'compleet overvallen' door de uitgelekte conclusies van het onderzoek: "De zoveelste misser."
