Nieuws

'Stelselmatig oppompen van te veel grondwater is hoofdoorzaak ellende kanaal Almelo-De Haandrik'

Hoogleraar Stefan van Baars weet het zeker; verdroging is de oorzaak van de ellende langs het kanaal.
Hoogleraar Stefan van Baars weet het zeker; verdroging is de oorzaak van de ellende langs het kanaal. © RTV Oost
Er is wel degelijk één hoofdoorzaak aan te wijzen voor de schade aan de huizen langs kanaal Almelo-De Haandrik. Dat is de overtuiging van hoogleraar Stefan van Baars, die als adviseur betrokken was bij het onderzoek dat maandag werd gepresenteerd. “De afgelopen tientallen jaren is er stelselmatig te veel water uit het gebied weggepompt, waardoor de grondwaterstand fors is gezakt.”
De provincie Overijssel meldde begin deze week dat in veel gevallen een combinatie van verschillende factoren de oorzaak van de schade is. Van Baars is ervan overtuigd dat er wél één hoofdoorzaak is. Hij is zo zeker van zijn zaak, dat hij het aandurft om voor de tweede keer zijn nek uit te steken.
Eerder deed hij dat in januari, toen hij met grote stelligheid beweerde dat piping de huizen laat verzakken. Bij piping stroomt zand mee met het grondwater. “Mensen kunnen nu wel lachen en zeggen dat ik het mis had, maar destijds was mijn idee helemaal niet zo gek. Onderzoeksbureau Royal Haskoning beoordeelde piping immers bij een veiligheidsonderzoek van de waterkeringen in 2013 ook als als een reëel gevaar.”
Dit is de grote klapper, de oorzaak waarom de huizen langs het kanaal verzakken
Stefan van Baars, hoogleraar geotechniek
Hij doceert: "Verzakking van de bodem kan op twee manieren ontstaan; er spoelt zand weg of veen- en kleilagen klinken in. Inklinking van veen- en kleilagen kan alleen door verdroging. Maar bewoners klaagden juist over vernatting, dus móest het piping zijn." Zijn overtuiging werd sterker toen hij rondliep in het gebied. “Ik zag daar dat de bovenste laag van de bodem uit stuifzand bestond en de onderste laag uit grof zand.”
Bij boringen langs het kanaal kwamen verschillende soorten grond naar boven.
Bij boringen langs het kanaal kwamen verschillende soorten grond naar boven. © RTV Oost
Van Baars, gespecialiseerd in geotechniek, vond dat er onderzoek moest komen naar het ondergronds wegstromen van zand en trok een grote broek aan. "Om in the picture te komen dikte ik dat aan. Het is natuurlijk ondenkbaar dat een burger die het merendeel van zijn dagen doorbrengt in Zuid-Frankrijk, een nieuw onderzoek voor elkaar kan krijgen, nadat er al een groot onderzoek is geweest van een gerenommeerd onderzoeksbureau."

Zandkorrels

Vanwege zijn expertise en goede band met de bewoners, werd hij als adviseur betrokken bij het tweede onderzoek. Hij stond bij de eerste boringen en zag de zandkorrels die naar boven werden gehaald. Dat was geen prettig moment, herinnert hij zich goed. "De fijne korrels waren niet fijn genoeg en de grove korrels zeker niet grof genoeg. Geen piping dus."
Het alternatief dat overbleef als oorzaak van de verzakkingen, was dat er veen onder de funderingen zou zitten. "Uit de eerste sonderingen bleek dat er veel meer veen in de bodem aanwezig was dan op basis van een onderzoek uit 1995 werd aangenomen. Ik wist dat dit veen alleen maar kan inklinken door verdroging. Maar nogmaals, de mensen klaagden over vernatting."

Lage grondwaterstand

Het stelde hem voor een raadsel. Om duidelijkheid te krijgen, vroeg hij gegevens over de grondwaterstand op. Hij ontdekte dat die fors was gedaald. "De begeleidingscommissie (ook betrokken bij het tweede onderzoek) constateerde dat de stand van het grondwater al tientallen jaren daalde, met ongeveer een centimeter per jaar."
Van Baars zocht een verklaring voor die forse daling. "Het kan niet komen door klimaatverandering, want het regent meer dan vroeger. We hebben in Nederland jaarlijks een neerslagoverschot van ongeveer 300 millimeter. Het eerlijke antwoord is dat er in het gebied veel meer water wordt opgepompt dan dat er als overschot bijkomt. Dit is de grote klapper, de oorzaak waarom de huizen langs het kanaal verzakken."
Bezoek van de begeleidingscommissie en de adviseurs aan het laboratorium van Deltares.
Bezoek van de begeleidingscommissie en de adviseurs aan het laboratorium van Deltares. © Deltares
De vraag die volgens hem nu centraal staat, is of het maatschappelijk verantwoord is om structureel méér water op te pompen dan dat erbij komt. "Er zit veen onder die oude huizen en allerlei partijen die een vergunning hebben pompen zoveel water onder die huizen weg, dat de hele zaak inklinkt en de huizen kapotscheuren. Mag dat? Dat is de vraag die we nu moeten stellen."

Wie is verantwoordelijk?

De lagere grondwaterstand is de hoofdoorzaak van alle ellende, dat is volgens hem zo klaar als een klontje. Nu moet volgens Van Baars worden uitgezocht wie verantwoordelijk is voor de schade. "Hoe breng je dit als burger voor de rechter? Dan moet je het opnemen tegen de overheid en tegen de gezamenlijke land- en tuinbouwsector en de waterwinbedrijven die allemaal zeggen dat ze niets fout doen, want ze hebben een vergunning."

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.