Nieuws

Museumfabriek Enschede dit weekend in het teken van de tram, die na 90 jaar mogelijk terugkeert

In 1933 reed hij voor het laatst, maar als het aan een groep vrijwilligers ligt gaat het toch weer gebeuren: er zijn vergevorderde plannen om weer een tram te laten rijden in Enschede. Een tramwagen is er al: de ruim 110 jaar oude TET 1. Dit weekend wordt in de Museumfabriek volop aandacht geschonken aan het project, waarvoor onder meer via crowdfunding geld wordt ingezameld.
In 1900 werd er voor het eerst gesproken over een tramlijn in Enschede. Het duurde uiteindelijk nog acht jaar voordat de eerste wagens van de Twentsche Elektrische Tramweg Maatschappij reden: in 1908 vertrok de eerste tram van Enschede naar Glanerbrug. De trambaan had een breedte van 1 meter en week daarmee af van het conventionele spoornet in ons land. Plannen om de lijn door te trekken richting Duitsland en Almelo kwamen nooit van de grond.
Vanaf het moment dat de lijn werd geopend wisten de reizigers de tramlijn goed te vinden. De verbinding voorzag duidelijk in een behoefte, vooral voor textielarbeiders. Al vrij snel werden er goederenwagens aan het wagenpark toegevoegd, zodat ook pakketten konden worden vervoerd. Tot aan het uitbreken van de eerste wereldoorlog was er voor de tramlijn geen vuiltje aan de lucht.
Tram 1 in Enschede
Tram 1 in Enschede © Miniatuurbussen.nl

Grote plannen, einde in zicht

Dat veranderde in 1914. Door het uitbreken van de oorlog, werd ook de grens met Duitsland gesloten. Dat had direct gevolgen voor de tramlijn en het reizigersvervoer kelderde. In de jaren daarna werden nog wel plannen gemaakt om het bedrijf nieuw leven in te blazen, maar dit had maar weinig effect. Zelfs het gemeentebestuur van Enschede werkte aan de plannen mee. De lijn zou fors worden uitgebreid en men wilde een netwerk in heel Overijssel aanleggen. In de stad Enschede werd zelfs ruimte gereserveerd voor nieuwe trambanen. Ze kwamen er echter nooit en het bleef bij die ene lijn naar Glanerbrug.
In 1923 werd besloten om naast trams ook met autobussen te gaan rijden. Die waren in praktijk veel flexibeler, sneller en bovendien goedkoper. Het aantal reizigers in de tram bleef dalen, totdat de aanleg van een nieuwe weg het einde inluidde. Voor het verbreden van de weg, moest de trambaan worden verplaatst. Het trambedrijf had daar het geld niet voor en besloot de lijn te sluiten: in 1933 reed de tram voor het laatst.
De tram tijdens een proefrit in Glanerbrug
De tram tijdens een proefrit in Glanerbrug © Miniatuurbussen.nl
Terwijl de TET verderging als busmaatschappij, werden de tramwagens verkocht. Vrijwel alle wagens werden in de jaren daarna gesloopt, maar één wagen wist de dans te ontspringen. Tramwagen 1 belandde in Overdinkel en werd gebruikt als tuinhuisje. Het stond ruim 80 jaar in weer en wind in de tuin, maar werd goed onderhouden. In 2016 werd de wagenbak ontdekt én aangekocht door een groep tramfanaten.
Tram 1 zoals hij werd teruggevonden in Overdinkel
Tram 1 zoals hij werd teruggevonden in Overdinkel © Miniatuurbussen.nl

Nieuwe plannen

De voormalige tramwagen is sindsdien ondergebracht bij de Tramweg Stichting in Nagele. Daar is een eerste aanzet gegeven tot het herstel van de oude tramwagen, die inmiddels in Overloon daadwerkelijk is gestart.
Tram 1 tijdens het transport naar het nieuwe onderkomen
Tram 1 tijdens het transport naar het nieuwe onderkomen © Miniatuurbussen.nl
Maar als het aan de vrijwilligers ligt blijft het daar niet bij. In 2025 bestaat Enschede 700 jaar en wat zou er nou mooier zijn dan een rijdende tram door de stad? Erik Kroese is één van de drijvende krachten achter de terugkeer van de tram. Hij zou het doodzonde vinden als er na de restauratie niets met de tram gedaan wordt. "De huidige eigenaar, een tramstichting, wil de tram op termijn afstoten. En dan zou 'ie in een loods verdwijnen en zien we hem nooit meer. Dat zou doodzonde zijn."
Tram 1 tijdens de restauratie
Tram 1 tijdens de restauratie © Miniatuurbussen.nl
Kroese ziet samen met andere enthousiastelingen liever dat de tram weer daadwerkelijk gaat rijden. Samen met Jan Astrego wil hij de tram laten rijden op de Cultuurmijl, het traject tussen de binnenstad van Enschede via het Rijksmuseum naar de wijk Roombeek. Er zijn inmiddels meerdere gesprekken over het plan gevoerd en vooralsnog lijkt men enthousiast. "De Museumfabriek is al enthousiast. En de stedenbouwkundigen willen zelfs een stap verder gaan: doortrekken naar het centrum van Enschede."
Gaan we dit beeld ooit nog terugzien in Enschede?
Gaan we dit beeld ooit nog terugzien in Enschede? © Miniatuurbussen.nl
Maar voor het zover is moet er nog behoorlijk wat werk verzet worden. Voorlopig zal de tram eerst bij de Museumfabriek worden geplaatst en dan wellicht ook een klein stukje rijden. Het aanleggen van de daadwerkelijke tramlijn, dat ziet Kroese als een project voor de toekomst.
Blijft over de vraag waar de naam TET is gebleven. De bedrijfsnaam is in 1997 verdwenen, toen het bedrijf fuseerde met de Gelderse Vervoer Maatschappij tot Oostnet. Dat duurde niet lang, want al na twee jaar werd Oostnet onderdeel van Connexxion.

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.