Vogelgriepexpert Kuiken: "Binnenhalen virus via lucht is zeer onwaarschijnlijk"

Dat gaat tegen het vermoeden in van Bart-Jan Oplaat, voorzitter van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders. "Virusdeeltjes moeten altijd ergens aan zitten, dat weten wij ook. Dan denk ik met mijn boerenverstand dat het virusdeeltje best samen met stof of op een veertje kan zitten dat binnenkomt."

Kuiken is als viroloog verbonden aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en onderzoekt al twintig jaar vogelgriep. Met die vergaarde kennis denkt hij dat een besmetting binnen een bedrijf niet te voorkomen is. "Je kunt een pluimveehouderij nooit hermetisch afsluiten. Zelfs met een goede bioveiligheid kun je het virus toch in de stallen krijgen."

Wilde watervogels zijn de grootste verspreiders. Zij trekken rond en laten in hun uitwerpselen het virus op verschillende plekken achter. "Het kan dat ontlasting van besmette vogels op één of andere manier vermengd raakt met voedsel of bodembedekkers en op die manier binnenkomt", legt Kuiken uit.

Het lijkt dus onmogelijk om te voorkomen dat vogelgriep bij een bedrijf binnenkomt. Daarom wordt er gezocht naar oplossingen om verdere verspreiding van het virus tegen te gaan. Kuiken: "De kortste en makkelijkste oplossing is een besmet bedrijf ruimen, maar dat is dan ook direct enorm ingrijpend. Ruimen is vooral nuttig bij virussen en ziektes die amper voorkomen."

Ruimen is de grootste nachtmerrie van elke pluimveehouder. Vooral omdat het nog zo onduidelijk is hoe vogelgriep dan wél in de stallen belandt. "De boer doet het maximale om het buiten te houden", zegt Bart-Jan Oplaat. "En toch komen er besmettingen... Die onzekerheid leidt tot grote zorgen onder boeren. Want: ben ik de volgende?"

Vogelgriep komt steeds vaker voor en verspreidt zich ook steeds verder over de wereld. Zo'n 25 jaar geleden ontstond het huidige hoog pathogeen (gevaarlijke variant) virus in China, zegt Kuiken. "Daar kwam het laagpathogeen in een stal met een erg grote populatie terecht. Bij die milde variant hebben dieren niet eens klachten, maar onder die vele dieren die dicht op elkaar zaten, is het virus gemuteerd."

Maar bij corona wordt steeds gesteld dat een mutatie, verandering van het virus, juist gunstig is voor het ziekteverloop, geldt dat niet bij alles virussen? "Nee, het is inderdaad vaak zo dat virussen bij mutaties milder worden, maar dat is niet altijd zo. Hondsdolheid is bijvoorbeeld nog steeds dodelijk, ondanks de mutaties."

Het vaccineren van dieren is volgens Kuiken een oplossing. "Dat wordt in China en Egypte al gedaan. Het voordeel is dat je het rondgaan van het virus beperkt en ruimingen voorkomt. Het nadeel is dat je vogelgriep dan nauwelijks kunt herkennen bij je dieren en dat het toch onder je dieren leeft. Daarbij is een vaccin ook minder werkzaam na mutaties van het virus. Het is dus een oplossing voor de korte termijn."

De pluimveehouders staan open voor vaccineren, zegt Bart-Jan Oplaat, voorzitter van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders. "Wij zijn daar voorstander van. Het probleem is dat er nog geen werkend vaccin is. Het moet aan twee eisen voldoen: het dier beschermen én de verspreiding tegengaan. Zo'n vaccin maken voor de mens lukt al niet, dus ik denk dat het voor dieren ook nog wel jaren zal duren."

Er is in de ogen van de vogelgriepexpert maar één oplossing: de pluimveestapel verkleinen. "Bij zulke grote populaties heb je een hoog risico op mutaties van virussen. Niet alleen vogelgriep, maar ook andere ziektes. Als je die bedrijven dan ook nog eens verder uit elkaar plaatst, is het risico op besmettingen van een ander bedrijf ook een stuk kleiner. Je moet er namelijk rekening mee houden dat het altijd terug blijft komen."

Oplaat ziet grote pluimveehouderijen niet als een probleem. "Als een boer meerdere dode dieren ziet, handelt hij echt wel snel. Dan staat er direct een dierenarts. Het virus zal niet lang rondwaren in een stal."