Nieuws
Analyse: 'Afvalwater van Twente naar Drenthe is absoluut nog geen gelopen race'
16 januari 2022, 07:00 • 8 minuten leestijd
De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) kondigde aan dat het bedrijf het afvalwater uit de oliewinning binnen drie jaar in de Drentse bodem wil gaan pompen. Vertrek uit Twente heeft prioriteit, onder meer vanwege aanhoudende problemen met de injectieputten en de toenemende weerstand bij de Twentse bevolking. Maar na een roerige periode waarin de NAM het vertrouwen van de bevolking regelmatig stevig op de proef stelde, is nu de vraag wat dit aangekondigde vertrek betekent voor het afvalwater in Twente. Op transparantie hebben we het uiterst commerciële winbedrijf nog niet kunnen betrappen, dus waarom wil de NAM weg uit Twente?
Op het provinciehuis in Drenthe voelt men woensdag zich 'overvallen'. "Dat nieuws is mij even in het laatste uur meegedeeld en dat is niet de manier waarop wij met elkaar omgaan", zegt Drents gedeputeerde Tjisse Stelpstra verbolgen.
Gesprek met Drenthe
Uit de reactie van de gedeputeerde wordt duidelijk dat de NAM de nieuwe koerswijziging nog niet had besproken met Drenthe, de provincie die zelf met het afvalwater belast zal worden als de NAM haar zin krijgt.
Drents Gedeputeerde Stelpstra heeft direct een gesprek gehad met de NAM. "Allereerst hebben ze hun excuses aangeboden voor hoe het gegaan is, en dat was wel het minste. Ik heb gezegd dat het in Drenthe absoluut geen gelopen race is, daar moet men niet op rekenen."
Net als in Overijssel is ook in de Drentse politiek weerstand tegen de injectie van afvalwater. Onlangs is nog een fel debat gevoerd in het provinciehuis in Assen. "Er is daar zéér kritisch gereageerd op afvalwater dus daar moeten we het gesprek echt nog verder over gaan voeren." Gedeputeerde Stelpstra zei dit in de nieuwsuitzending van RTV Drenthe.
'Groot nieuws'
Directielid Simon Vroemen van de NAM vond het 'een stevige vooraankondiging van groot nieuws', de plotselinge urgentie om in drie jaar de regio Twente te verlaten. Opmerkelijk ook en onverwacht, omdat de oliewinner in de afgelopen jaren juist veel geld heeft geïnvesteerd in het Twentse afvalwater.
Amper een dag later lijkt de waarde van die vooraankondiging als sneeuw voor de zon op te drogen. Als de NAM nu nog moet beginnen met het Drentse vergunningentraject, dan kan het nog wel even duren voordat alles rond is.
'Ons vertrek uit de regio Twente heeft grote urgentie'
In Dinkelland en de omliggende gemeenten zijn meerdere locaties waar de Nederlandse Aardolie Maatschappij chemisch vervuild afvalwater injecteert of heeft geïnjecteerd. Miljoenen liters water gaan er dagelijks de grond in, een restproduct uit de oliewinning in Schoonebeek.
Het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft een vergunning afgegeven voor de injectie van 45 miljard liter afvalwater in het oude gasveld onder Ootmarsum tot Oldenzaal. Inmiddels is er al een paar miljard liter ingepompt. Volgen berekeningen die de NAM zelf openbaart, komen met dat afvalwater jaarlijks ook duizenden liters giftige chemicaliën in de 'oale groond' van Twente.
De weerstand in Twente neemt toe. Stop Afvalwater Twente is inmiddels een professionele mediacampagne begonnen. Ook cabaretier Herman Finkers zet zich hiervoor in, als belangenbehartiger 'van jonge leu' én van zijn geliefde geboortegrond.
Is drie jaar wel haalbaar?
NAM-directeur Vroemen zei dinsdagavond tegen de gemeenteraad in Dinkelland: "Tot het moment dat we in Emmen kunnen injecteren, zal de waterinjectie in Twente wat ons betreft doorgaan."
Maar of de NAM binnen de verwachte drie jaar alle vergunningen rond zal krijgen is zeer de vraag. Voor een belangrijk deel is dat afhankelijk van het aantal bezwaarschriften dat in Drenthe zal worden ingediend én van de juridische noodzaak om een milieu effect rapportage (mer) te maken.
De NAM hoopt dat die mer niet nodig is, dat scheelt veel tijd. De NAM hoopt ook op de coulance van de Drentse politiek. Simon Vroemen rekent erop dat de bevolking in Schoonebeek het bedrijf goed gezind is en dat er weinig tegenwerking zal zijn vanuit de raad of de burgerij. De aardoliemaatschappij rekent ook op medewerking van de gemeente Emmen.
Maar uit de reactie van de Drentse gedeputeerde is af te leiden dat het zeker nog wat voeten in de aarde zal hebben voordat de provincie toestemming geeft voor de afvalwaterinjectie in en rond Schoonebeek. Of drie jaar realistisch haalbaar is in de politiek? Dat zal nog maar moeten blijken.
Twente is niet gelukkig met dat afvalwater en ik denk dat ze daar gelijk in hebben
De verwachtingen zijn niet hoog, ook als je kijkt naar de reacties van inwoners van Schoonebeek in een reportage van RTV Drenthe. Het zou best eens kunnen dat de NAM dus ook op het vlak van de bezwaarschriften bij de buurprovincie een tegenvaller te verwerken krijgt.
In Twente had de NAM in 2006 ook al bijna 5 jaar nodig om alle vergunningen rond te krijgen. In het huidige klimaat is te verwachten dat drie jaar wel eens zes jaar zou kunnen worden. Of nog meer.
Afvalwaterinjectie essentieel
Hoe lang het ook mag duren in Drenthe, de komende jaren zal de NAM willen blijven injecteren in Twente. Ook al verloopt de vergunningsaanvraag in Drenthe wel soepel en snel. De NAM heeft daar meerdere belangrijke financiële redenen voor.
De investeringen die in de afgelopen jaren zijn gedaan aan de transportleiding naar Twente en aan de installaties op de injectielocaties in Noordoost-Twente, moeten worden terugverdiend. Alleen al de reparatie van de transportleiding in Holtheme in 2015 heeft tientallen miljoenen euro's gekost.
Honderdduizenden euro's
Dat geldt zeker ook voor alle nieuwe roestvast stalen leidingen, koppelingen en flensen die de afgelopen jaren zijn aangelegd op de locaties in Rossum en wijde omgeving.
Nu de oliewinning sinds eind december opnieuw stil ligt omdat de NAM de gehaltes tolueen (een giftige chemische stof -red.) in het afvalwater niet onder controle kan krijgen, loopt de maatschappij iedere dag tonnen aan euro's mis.
Simon Vroemen is nog maar kort directielid bij de NAM. Alleen al vanwege de winstderving zal Vroemen hopen dat het bedrijf snel aan de maximale normen voldoet en de injectie van afvalwater in Twente kan worden hervat. Want dan kan er weer geld worden verdiend met de oliewinning in Schoonebeek.
Directeur Vroemen zegt te vrezen dat het Drentse olieveld afkoelt als het niet in productie is, wat het winnen van olie in de toekomst moeilijker en kostbaarder maakt. Nog een reden waarom de NAM zo snel mogelijk weer wil beginnen in Twente.
Miljarden verlies
Omdat de aardoliemaatschappij heeft aangekondigd dat die oliewinning in de verkoop gaat, is daadwerkelijke productie heel belangrijk voor de economische waarde van het project. Een auto zonder draaiende motor levert immers ook weinig op.
Bij eventuele verkoop van de oliewinning en de waterinjectie zullen aandeelhouders Shell, Exxon en de Nederlandse staat miljarden euro's mis lopen als er geen afvalwater de bodem in gaat. Het maakt niet uit of dat in Twente is of in Drenthe gebeurt. De oliewinning móet draaien en het afvalwater móet weg. Zonder vergunningen, zonder productie is de hele oliewinning niet veel meer waard.
Staatssecretaris voor Mijnbouw
Mogelijk is dát waarom voormalig minister van Economische Zaken Stef Blok nooit heeft gereageerd op het verzoek van de Tweede Kamer om de afvalwaterinjectie in Twente stil te leggen.
Deze week is het nieuwe kabinet aangetreden en voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis is er een staatssecretaris voor Mijnbouw. Al tijdens de aanstelling van het kabinet werd Hans Vijlbrief opgezadeld met extra uitgaven voor schadegevallen in Groningen.
Met een belang van 40% in de winsten van de NAM, zou één verkeerde beslissing over het afvalwater voor honderden miljoenen euro's aan inkomsten kunnen kosten. Die beslissing wil staatssecretaris Vijlbrief ongetwijfeld goed overwegen. Mogelijk zal hij dat zelfs met de minister-president willen bespreken. Toch zal een meerderheid in de Tweede Kamer hem daar binnenkort opnieuw en dringend om vragen.
Drinkwater én afvalwater samen?
Intussen hebben de drinkwatermaatschappijen aan de noodklok getrokken over de voorraden in Nederland. In Overijssel en met name in Twente is dat niet nieuw, de drinkwatervoorziening is al jaren problematisch. Dat komt onder meer omdat ons drinkwater uit het grondwater gehaald wordt. In de toch al kwetsbare drinkwaterwingebieden heeft Vitens in Twente een extra risico in het vooruitzicht.
De NAM injecteert afvalwater op een kilometer diepte, op de grens van drinkwaterwingebieden op een diepte van maximaal 50 meter. Ook al is de opwaartse druk in de aardbol op die diepte heel erg sterk, het zal zo'n vaart niet lopen. Maar toch...
Als de chemicaliën uit de oliewinning van Schoonebeek wél in contact komen met het Twentse grondwater, dan moeten we niet alleen op zoek naar een oplossing voor ons drinkwater. Zelfs NAM-directielid Vroemen kan niet ontkennen dat de gevolgen onvoorstelbaar zullen zijn. Op dat moment hebben we in de Twentse natuur nog een paar extra uitdagingen in het vooruitzicht.
Staatssecretaris Mijnbouw
In dit nieuwe kabinet hebben we ministers die belast zijn met het klimaat, de volksgezondheid en de voedselkwaliteit. Hoe snel zullen zij op de stoep staan bij de staatssecretaris voor mijnbouw?
Niet alleen bij de NAM in Assen, niet alleen in Groningen, ook in Twente zijn de ogen nu gericht op Hans Vijlbrief.
Het is nog geen gelopen race.
