Steeds grotere problemen op het stroomnet; Universiteit Twente werkt aan oplossingen

"Het stroomnet wordt steeds intensiever gebruikt, met de verwachting dat die trend zich doorzet", zegt Hoogsteen. "Het is van belang dat de capaciteit wordt vergroot door nieuwe kabels te trekken, maar zo’n traject duurt al snel tien jaar. Er moeten dus ook andere oplossingen gevonden worden. Wij doen onderzoek naar manieren om de daluren beter te benutten."

Veel van het onderzoek van de UT richt zich op een slimme afstemming tussen het stroomgebruik van apparaten: op het moment dat het ene apparaat stroom gebruikt, moet het andere dat niet doen. De bedoeling is dat de mensen die de apparaten gebruiken voorkeuren kunnen instellen naar eigen wens en behoefte, maar in het dagelijks leven zo weinig mogelijk merken van die afstemming tussen de apparaten. De universiteit heeft inmiddels achttien van dergelijke projecten afgerond en momenteel lopen er nog twaalf.

Zo heeft de Universiteit op haar campus een parkeerplaats met zonnepanelen en een batterij ingericht. Hoogsteen legt uit: "Aan de bestuurder van elke elektrische auto die daar parkeert wordt gevraagd wanneer zij of hij of weer vertrekt. Het systeem bepaalt vervolgens zelf wanneer de auto wordt bijgeladen."

"Op die manier verdeelt het systeem de beschikbare zonne-energie zo goed mogelijk over de tijd, waardoor zo min mogelijk piekbelasting in het net ontstaat. Uiteraard zorgt het systeem ervoor dat de elektrische auto voor vertrek weer volledig is opgeladen. De bestuurder merkt dat niet, maar toch kan het de problematiek op het elektriciteitsnet voor een groot deel oplossen.”

Een andere proef richt zich op het eerlijk verdelen van capaciteit voor het opwekken van duurzame energie. "Op steeds meer plekken wordt zoveel stroom opgewekt, dat zonnepanelen automatisch uitschakelen", zegt Hoogsteen. De huidige zonnepanelen hebben namelijk een oude ‘noodrem’ ingebouwd om te zorgen dat het netwerk niet overbelast wordt. Die oplossing is oneerlijk, omdat zonnepanelen wel aan het eind van de kabel stoppen met produceren, maar andere toepassingen niet.

De universiteit voert daarom het Fairplay-project uit. "Daarin wordt samen met Smart State Technology een systeem ontwikkeld om de capaciteit eerlijk te verdelen, zodat iedereen evenveel kan opwekken”, aldus Hoogsteen. Het systeem gaat bij een boerderij in Markelo getest worden.

De Universiteit Twente is al ver met de ontwikkeling van veel concrete technische oplossingen. Maar vaak is het knelpunt van juridische of economische aard, of moet rekening worden gehouden met bewoners en bedrijven die het moeten gaan gebruiken.

Zoals bijvoorbeeld een elektrische warmtepomp in de nieuwbouw in de voormalige Weverij in Almelo. "Daar wordt een batterij geplaatst die door meerdere huishoudens in het appartementencomplex zal worden gebruikt. Het gehele energiesysteem kan daardoor veel flexibeler worden gebruikt. Probleem is echter dat de huidige wet- en regelgeving niet toelaat om zo’n gezamenlijke batterij op deze manier te gebruiken”, zegt Hoogsteen.

"Een ander punt is dat inzet van batterijen in het huidige systeem niet rendabel is op plekken waar het netwerk piept en kraakt. Regels staan marktwerking hier in de weg, waardoor de markt het probleem dus niet zal oplossen."

Hoogsteen vraagt zich af of Den Haag wel volledig scherp had wat de impact was, toen het besloot de gaskraan in Groningen volledig dicht te draaien. "Er is weinig actie ondernomen om de problemen die daardoor ontstaan goed op te vangen. Wij hebben jaren geleden al geconstateerd dat er knelpunten zouden ontstaan. Maar het antwoord was steevast dat Nederland een heel sterk netwerk heeft en grote en snelle aanpassingen niet nodig zijn. Nu blijkt het tegendeel het geval."

Dat vindt Hoogsteen jammer. “Waarom leren we bijvoorbeeld niet van de beproefde methode in Duitsland", vraag hij zich af. Daar zijn jaren terug al wel aanpassingen doorgevoerd. "Een mooi voorbeeld is het stimuleren van het kopen van batterijen door particulieren. Aan de ene kant werd de vergoeding voor het terugleveren van stroom naar het net stapsgewijs verlaagd. Aan de andere kant werd de aanschaf van batterijen gesubsidieerd. Nu hebben veel huiseigenaren eigen batterijen en kan dus meer zonnestroom in de wijken opgewekt worden."

Hoogsteen vindt dat de Nederlandse politiek er te weinig op is gefocust. “Voormalig bondskanselier Merkel was hier met haar technische achtergrond en politiek leiderschap een belangrijke factor in. Zij heeft voor een drive in de politiek gezorgd om de problemen vóór te zijn. Dat ontbreekt in Nederland.”