Nieuws

Directeur wil handmatige controle gegevens afvalwater na nieuwe fouten; hoe betrouwbaar is data NAM eigenlijk?

Hekken en waarschuwingsborden rondom een NAM-locatie in Twente
Hekken en waarschuwingsborden rondom een NAM-locatie in Twente © RTV Oost, Oscar Siep
Opnieuw zijn er grove fouten geconstateerd in de gegevens van de NAM over afvalwaterinjecties in de Twentse bodem. Volgens die gegevens zou er in november 2021 ruim 74 miljoen liter afvalwater in de bodem zijn gepompt. Injecteren van afvalwater in de Twentse bodem zou in theorie onmogelijk moeten zijn, omdat de oliewinning in Schoonebeek stil ligt en zonder oliewinning is er ook geen afvalwater. "Foutieve geautomatiseerde data", zegt een directeur van de NAM, die een handmatige controle wil. Maar als geautomatiseerde data niet klopt, welke gegevens dan wel? Immers, computers liegen niet.
Als de oliewinning op normaal niveau olie produceert, komt er dagelijks ruim drie miljoen liter afvalwater vrij. Als inderdaad in één maand 74 miljoen liter water zou zijn geïnjecteerd, dan zou de oliewinning dus vol in bedrijf moeten zijn geweest. Statenlid Robert Jansen van GroenLinks reageert cynisch: "Bijzonder weer, wat zou deze keer de verklaring zijn?" Jansen vraagt zich af hoe we de NAM-gegevens nog zouden kunnen vertrouwen, nu voor de zoveelste keer blijkt dat de herkomst van data uit de oliewinning dubieus is.
De Nederlandse Aardolie Maatschappij heeft de oliewinning vorig jaar stilgelegd omdat het bedrijf de maximale vergunningswaarden voor bepaalde chemische stoffen continu bleek te overschrijden. Volgens de toezichthouder worden met name de maximale waarden voor tolueen, ook bekend als methylbenzeen, al jaren stelselmatig overtreden.
Tolueen is een chemische stof die het zenuwstelsel kan aantasten:
Tolueen is bij langdurige blootstelling aan hoge concentraties schadelijk, het kan geheugenproblemen veroorzaken. Behalve dat het cumulatief schadelijk is, is het ook op de korte termijn schadelijk. Inademing van grote hoeveelheden veroorzaakt duizeligheid en misselijkheid. Men kan zelfs buiten bewustzijn raken. Benzeen is echter schadelijker. Daarom streeft men er in de chemie naar om benzeen als oplosmiddel zo veel mogelijk door tolueen of dimethylbenzeen te vervangen.
Omdat de Nederlandse Aardolie Maatschappij zich door die overschrijdingen al zeker sinds 2014 niet meer aan de vergunningsvoorwaarden hield en daardoor het risico liep om de vergunning kwijt te raken, besloot de NAM eind vorig jaar plotseling om eerst de problemen op te lossen voordat de oliewinning hervat zou worden. De toezichthouder had de NAM hier ook toe opgedragen.

74 miljoen liter afvalwater

Toch is er in de maand november ruim 74 miljoen liter afvalwater onverklaard geïnjecteerd in de bodem onder Rossum en Oldenzaal. Althans, volgens de gegevens die openbaar toegankelijk zijn op de website nlog.nl.
Fragment van de website voor mijnbouwdata nlog.nl
Fragment van de website voor mijnbouwdata nlog.nl © RTV Oost
Deze gegevens worden door de Nederlandse Aardolie Maatschappij aangeleverd en TNO verwerkt de data op de website nlog.nl. Dat is een databank met alle gegevens uit mijnbouwprojecten. Daar is onder meer te vinden hoeveel gas de NAM heeft gewonnen uit de winputten op land en op zee. De website registreert ook hoeveel afvalwater de Twentse bodem ingaat.

Toezichthouder erkent fouten

Dat de website nlog.nl vol fouten zit, bleek al in november 2019. RTV Oost schreef toen dat 'mijnbouwgegevens zijn gebaseerd op drijfzand'. Die fouten werden door het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) destijds als volgt verklaard: "SodM erkent dat er soms fouten in de databank staan maar volgens de toezichthouder is dat voor de kwaliteit van het toezicht geen probleem."
Volgens Hoofd Ondergrond Wouter Van der Zee hebben die fouten onder meer te maken met de handmatige verwerking van data die afkomstig is van de gas- en oliebedrijven.
Van der Zee erkende in 2019 dat nlog.nl een heleboel belangrijke data genereert. Hij begrijpt ook dat de site voor heel veel mensen de enige informatiebron is en zegt erbij dat fouten in die data voor SodM niet van belang zijn, omdat de toezichthouder andere bronnen heeft om de winbedrijven te kunnen controleren. “Voor burgers kan het wel lastig zijn”, zegt het Hoofd Ondergrond van SodM. “Maar het is voor ons niet de enige bron dus wij hebben hierover geen zorgen.”
Voor gegevens uit de mijnbouw zijn we volledig afhankelijk van de commerciële winmaatschappijen. Zij hebben de wettelijke plicht om te zorgen voor een deugdelijke verzameling van alle data en de plicht om die te delen met de overheid. Er is geen feitelijke of structurele controle van die data, SodM stuurt alleen op risico’s en we moeten de bedrijven vertrouwen op het netjes naleven van de wet. Intussen moet de regering haar besluiten en risico-afwegingen wel maken op basis van wat deze bedrijven ons willen vertellen.
Enkele weken geleden werden opnieuw fouten ontdekt op nlog. De NAM verklaarde dat die fouten veroorzaakt waren door een elektronische meetstoring. Volgens de NAM is het loskoppelen van de leidingen ook vastgesteld door een inspecteur van het Staatstoezicht op de Mijnen. Daarmee is vastgesteld dat er fysiek geen afvalwater heeft kunnen stromen. De storing zou direct worden verholpen.
Nu er volgens de data een maand later opnieuw enorme hoeveelheden afvalwater zouden zijn geïnjecteerd, rijst de vraag of de NAM een zuiver spel speelt. Het lijkt er op dat de gegevens automatisch gegenereerd worden, zonder dat daarbij gekeken wordt of er überhaupt wel afvalwater is geproduceerd. Alsof in de registratie de hoeveelheden injectiewater vooraf doelbewust zijn ingevoerd en maandelijks op die manier in de officiële data terecht komen.

Stop Afvalwater Twente

De stichting Stop Afvalwater Twente nam hierover contact op met Simon Vroemen, directielid van de NAM en verantwoordelijk voor de oliewinning en de afvalwaterinjectie.
"Eerste reactie: de issue is dezelfde als een maand geleden, namelijk foutieve geautomatiseerde data die naar NLOG gaat. Ik heb nu een stevige interventie gedaan en gezegd dat wij een proces moeten hebben dat alle data die naar NLOG gaat echt door mensen gecontroleerd worden en niet zo maar doorgestuurd worden."
Vroemen lijkt eraan voorbij te gaan dat zijn reactie alleen maar nieuwe vragen oproept. Want hoe kunnen geautomatiseerde data foutief zijn? Dan zou er een fout moeten zitten in de automatisering en dat zou kunnen betekenen dat geen enkele data nog geloofwaardig is. Vooral omdat Vroemen denkt dat een handmatige correctie de oplossing is.
"De data komen geautomatiseerd uit het veld en gaan in principe dan geautomatiseerd door naar NLOG. Echter er zit in Schoonebeek nog een persoon tussen die die data kan/moet controleren en accorderen voordat ze definitief naar NLOG gaan. En juist daar denk ik dat het op dit moment niet goed gaat. Ook heb ik gevraagd deze data alsnog te wijzigen zodat NLOG wel blijft kloppen. Het is voor mij onmogelijk om alles zelf te controleren maar ik verzeker je dat ik dit serieus oppak."
Protestbord van de stichting Stop Afvalwater Twente
Protestbord van de stichting Stop Afvalwater Twente © RTV Oost, Raymond Punt

'Goochelen met cijfers'

De leden van Stop Afvalwater Twente hebben twijfels bij deze uitleg en dat heeft ook Overijssels Statenlid Robert Jansen. "Wonderlijk dat je zo kunt goochelen met cijfertjes en dat wij dan nog steeds moeten geloven dat alles klopt." De criticasters van de afvalwaterinjectie in Twente vinden het ook wonderlijk dat de toezichthouder hierover niets publiceert.
In een reactie op de tweede constatering medio januari, zei de woordvoerder van het Staatstoezicht op de Mijnen: "SodM heeft NAM opgedragen om de kwaliteitscontrole op de data te verbeteren voordat deze ingevoerd wordt op NLOG. NAM kan nader toelichten wat hier gebeurd is."
Al met al zijn er steeds meer vragen over de betrouwbaarheid van de gegevens die afkomstig zijn van de NAM. "Intussen zijn er zo vaak fouten geconstateerd. Er wordt iedere keer wel gezegd dat het wordt opgelost maar na twee jaar kunnen we er nu dus nog steeds niet vanuit gaan dat we over realistische gegevens praten. Er kan van alles in de bodem worden gepompt zonder dat wij daar weet van hebben. Het is gewoon misdadig", zegt Henk Steggink, één van de tegenstanders van het afvalwater in de diepe Twentse bodem.
Transportleiding van afvalwater vanuit Schoonebeek loopt deels bovengronds en deels ondergronds naar de lege gasvelden in Twente
Transportleiding van afvalwater vanuit Schoonebeek loopt deels bovengronds en deels ondergronds naar de lege gasvelden in Twente © RTV Oost
Half december 2021 bleek dat een meerderheid in de Tweede Kamer wil dat de injectie van afvalwater in Twente per direct wordt stilgelegd. De minister van Economische Zaken wilde zover echter niet gaan omdat volgens hem: "de NAM een net bedrijf is dat zich ook netjes aan de vergunningen houdt. Om die reden is stop zetten van de afvalwaterinjectie juridisch moeilijk af te dwingen."

'Al zeker 7 jaar niet aan de vergunning gehouden'

De voorzitter van de stichting Stop Afvalwater Twente ziet het anders. "Het is nu toch wel duidelijk dat de NAM zich al minimaal 7 jaar niet aan de vergunning heeft gehouden. En wij moeten ze maar steeds op hun woorden blijven geloven? Dat moet nu toch eigenlijk echt zo snel mogelijk ophouden!"
In november 2019 meldde de toezichthouder dat de fouten vooral gemaakt worden in de handmatige verwerking van gegevens. Nu zegt de NAM-directeur dat juist handmatige verwerking nieuwe fouten moet voorkomen.
Sinds november 2019 hebben we nu drie keer concreet kunnen zien dat er weinig klopt van de data van de NAM. Na ruim twee jaar blijkt dat de verwerking van gegevens nog niet is verbeterd.
Freddy Mensink: "Dan kun je niet zeggen dat de Nederlandse Aardolie Maatschappij de zaakjes op orde heeft. Dan kun je ook niet zeggen dat de NAM een net bedrijf is dat zich netjes aan de vergunningen houdt. Misschien moet de nieuwe staatssecretaris voor mijnbouw nu maar eens orde op zaken stellen. Dit kan zo niet langer."

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.