Nieuws

'Ongezellige' verlichting zorgt voor topsfeer in Zwols zorghuis voor dementerenden

Ouderen die overdag zitten te dutten in een stoel en 's nachts juist heel onrustig zijn. Het is een bekend beeld in de zorgcentra voor mensen met dementie. Maar dat kan anders, ervaren de medewerkers en bewoners van zorghuis Wilhelmina van Sonsbeeck in Zwolle. Op deze locatie van IJsselheem is geëxperimenteerd met betere, veel fellere verlichting, en de resultaten zijn verbluffend; veel bewoners zijn overdag alerter en slapen 's nachts rustig door.
Aan tafel zit een vrouw te kleuren in een boekje, een man schuifelt wat rond achter zijn rollator, een ander drinkt een kopje koffie en op de bank bij het raam zitten twee vrouwen te keuvelen. Het is gezellig in de huiskamer van één van de kleinschalige woongroepen van Huize Wilhelmina van Sonsbeeck. "Wat vindt u van de nieuwe lamp?" Vraagt locatieregisseur Engeline Plaggenmarsch: "Ja mooi hoor, heel mooi", klinkt het in koor.
Verzorgende Anouk de Haan geniet van de wakkere bewoners
Verzorgende Anouk de Haan geniet van de wakkere bewoners © RTV Oost Jolande Verheij

Wakkere bewoners

Maar 'mooi' is niet de reden dat de lampen er staan. Zonder deze verlichting was de sfeer heel anders, ziet Engeline: Bewoners met dementie vallen overdag vaak in slaap, en dat wil je niet want dan gaan ze slechter eten, en ook 's nachts slechter slapen. Maar je kan er ook niet continu naast zitten om iemand wakker te houden. Dat is vervelend voor de bewoners. Zelf vind je het ook niet fijn om uit je slaap gehaald te worden, maar we hebben er ook de mensen niet voor."
De keus voor de speciale verlichting komt voort uit een probleem: ruim de helft van de 35 bewoners van zorghuis Wilhelmina van Sonsbeeck werd elke nacht wakker, vaak meerdere keren. Het was een ondoenlijke klus voor de nachtdienst om iedereen weer terug in bed te krijgen zonder dat er ongelukken gebeurden.

Effectief

Verzorgende Anouk de Haan kwam het vaak tegen: "Er was bijvoorbeeld een bewoonster die elke nacht heel onrustig was, dan ging ze herrie maken, schreeuwen, en werd ook heel emotioneel, en dan werden er nog meer wakker. En dat is nu echt stukken minder. terwijl er aan medicatie of andere dingen niks is veranderd. Dus volgens mij komt dat wel mede door de lampen."
Bewoners van zorghuis zijn wakkerder overdag en slapen 's nachts beter
Bewoners van zorghuis zijn wakkerder overdag en slapen 's nachts beter © RTV Oost Jolande Verheij
Voor Engeline betekent het dat ze het beschikbare personeel beter kan inzetten bij zorghuis Wilhelmina van Sonsbeeck: "We denken al snel: 'er moet meer personeel bij', bijvoorbeeld in de nachtdienst, of ook overdag om de mensen te activeren. Maar die mensen zijn er domweg niet. En zo'n lamp pakt de oorzaak van een probleem aan, dat werkt veel beter. We moeten ook naar de toekomst toe met minder mensen voor meer ouderen zorgen, en daarbij zijn technologische oplossingen ook nodig."

Biologische klok

Ergotherapeut José Gernaat kwam met het idee om de biodynamische verlichting van Sparckel in te zetten: "Iedereen heeft in de hersenen een biologische klok, die regelt van alles, zoals het waak- en slaapritme, en ook de spijsvertering. Die biologische klok van de bewoners is wat ouder, en ook de ogen zijn vaak niet meer zo goed, die vergelen ook wat. Het helderwitte ochtendlicht komt daardoor niet goed binnen. Daarbij komen de bewoners ook nog minder vaak buiten dan jongere mensen."
Ergotherapeut José Gernaat meet de lichtsterkte van de nieuwe verlichting
Ergotherapeut José Gernaat meet de lichtsterkte van de nieuwe verlichting © RTV Oost Jolande Verheij
Het lijkt licht genoeg binnen, met de voorjaarszon buiten, maar schijn bedriegt, laat José zien met een lichtmeter: "Kijk, hier is het nu nog geen 300 lux. Een oudere bewoner met dementie moet eigenlijk rond de 1000 lux op de ogen krijgen om de biologische klok te laten weten dat het dag is." Zodra José de grote witte lamp aanzet loopt de luxmeter op tot boven de 1000 lux.
Als de verlichting voor ons knus en gezellig is, valt een bewoner met dementie in slaap. Dat is niet meer gezellig
José Gernaat, ergotherapeut IJsselheem
De proef met de verlichting startte in hartje zomer, toen het buiten licht genoeg was. Toch was het verschil toen al direct merkbaar: "Als de zon schijnt, gaat de zonwering naar beneden omdat het anders al gauw te warm wordt en is het alsnog te donker. Dus zomer of winter maakt weinig uit," zegt José.
Met de zonwering naar beneden is het binnen al gauw te donker
Met de zonwering naar beneden is het binnen al gauw te donker © RTV Oost Jolande Verheij
De lampen doen eigenlijk hetzelfde als de zon met je biologische klok, zegt José: "Als het licht wordt, word je wakker, en als het donker is maakt je lichaam het slaaphormoon melatonine aan en kan je makkelijk in slaap vallen. Als je te weinig licht binnen krijgt, maakt het lichaam dus melatonine aan en word je slaperig. Maar als er de hele dag al melatonine is aangemaakt, is dat 's avonds op en val je moeilijk in slaap."

"Gezellig"

In veel woonkamers voor ouderen met dementie is de verlichting voor de bewoners te zwak. Maar gezonde jonge mensen merken dat niet; voor hen is een schemerlampje al genoeg. "Fellere verlichting associëren we met ongezellig", ziet José, "maar als het voor ons knus en gezellig is, valt de bewoner met dementie in slaap, Daar is weinig gezelligs meer aan."
ik dacht eerst: 'Een lamp? We hebben toch lampen?' Maar het resultaat is verbluffend
Engeline Plaggenmarsch, locatieregisseur IJsselheem
De lampen zijn wel zo gemaakt dat ze niet verblinden en een sterk, maar aangenaam diffuus licht verspreiden. Na een proef in één van de vijf huiskamers van de kleinschalige woonvoorziening is deze maand de verlichting in alle huiskamers neergezet. Ook op andere locaties van IJsselheem komt dit soort verlichting.

Geen wondermiddel

De lampen helpen de biologische klok van de bewoners een handje waardoor het dag-nachtritme verbetert. Maar daarmee zijn niet direct alle slaapproblemen van de baan, ziet Engeline: "Als de onrust wordt veroorzaakt door een verstoord ritme, dan kan je dat hiermee grotendeels oplossen. Maar een lamp vervangt niet een medewerker. Maar die heeft wel meer tijd over om mensen te helpen die om een andere reden wakker liggen of onrustig zijn, bijvoorbeeld omdat ze pijn hebben of liggen te piekeren."

Verrassend resultaat

José Gernaat heeft er hard aan getrokken om de proef met verlichting in Wilhelmina van Sonsbeeck te kunnen doen. De medewerkers waren in het begin wat sceptisch. Engeline is onder de indruk van het resultaat: 'Ik had niet verwacht dat het zoveel zou schelen. Ik dacht, 'een lamp, we hebben toch al lampen?', maar het is echt verbluffend om te zien hoeveel effect het heeft op de bewoners."
Bewoners zijn overdag wakkerder en slapen beter door nieuwe verlichting
Bewoners zijn overdag wakkerder en slapen beter door nieuwe verlichting © RTV Oost Jolande Verheij
Ook verzorgende Anouk is onder de indruk: "iedereen was een beetje van 'eerst maar zien, dan geloven', maar de mensen voor wie we hem vooral hebben ingezet, die heel onrustig waren 's nachts, dat zijn de mensen bij wie je ook echt verschil ziet. De middagdutjes zijn heel veel minder, de mensen doen meer zelf, hoef je niet wakker te schudden om wat te laten eten. Je kunt het gewoon aanbieden en dan doen ze het zelf. Ja, dit is heel mooi."
'Ongezellige' verlichting zorgt voor topsfeer in Zwols zorghuis voor dementerenden

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.