Aanpak stikstofuitstoot moet forser en sneller, minister sluit dwang voor boeren niet uit

Uitgangspunt blijft vrijwilligheid, staat er in de Kamerbrief van Van der Wal. Door boeren die naast kwetsbare natuur zitten meer geld te bieden, hoopt de bewindsvrouw sneller en meer bedrijven over de streep te halen om te stoppen. Daarnaast blijft het kabinet inzetten op omschakelen naar duurzame landbouw, innovatie in de landbouwsector en extensivering (meer grond met hetzelfde aantal vee of minder vee, dit geeft een lagere milieudruk red.). Maar dat de tijd van 'vrijwilligheid' eindig is, lijkt met de brief bevestigd te worden.

De minister zegt dat de staat van de natuur zorgwekkend is en dat er een grote opgave ligt voor natuur, klimaat, waterkwaliteit en stikstofreductie. Dit hangt allemaal samen en vraagt om forse ingrepen. "De natuuropgave en de problematiek voor ruimtelijke en maatschappelijke opgaven is te groot en te urgent. Ik wil geen kansen onbenut laten en zet in op versnelling en intensivering van maatregelen die al zijn ingezet."

De provincies gaan een plan van aanpak voor het eigen gebied maken. Omdat geen boerenbedrijf hetzelfde is, moet er ruimte zijn voor maatwerk. Er moet draagvlak zijn in het gebied, het belang van een sterk leefbaar platteland is groot. Overijssel heeft altijd gezegd 'haar' boeren te willen behouden, met wel de nadruk dat de natuur versterkt en verbeterd moet worden. Overijssel wil toekomstperpectief bieden aan boeren die willen blijven, hulp bieden bij omschakeling naar duurzamere bedrijfsvoering, verplaatsing of andere maatregelen om de stikstof te verminderen.

Uiteindelijk moeten alle provincies voor 2035 samen een stikstofvermindering van 74% hebben gerealiseerd. De gebiedsgerichte aanpak, de plannen die per gebied aangeven welke opgave en maatregelen nodig zijn voor verminderingen van de uitstoot van stikstof, worden getoetst. Lijkt het niet voldoende effect te hebben op versterking van de natuur, grijpt de minister in. Uiterlijk juli 2023 moet de provincie Overijssel dat plan van aanpak voorleggen aan de minister.

Dit voorjaar komt er een scan van natuurgebieden waar eigenlijk per direct maatregelen moeten worden genomen. Die gebieden hebben dan prioriteit in de aanpak van stikstof.

In Overijssel zijn er 24 Natura 2000 gebieden, waarvan er 21 natuurgebieden stikstofgevoelig zijn. Om daar aan de kritische depositiewaarden (de norm voor het te bepalen natuurdoel) te voldoen moet soms fors worden ingegrepen. Al is al bekend dat voor een natuurgebied zoals Lattrop/Brecklenkamp die kritische waarden niet gehaald gaan worden, al haal je alle veehouderij daar weg. Vanuit Duitsland komt ongeveer de helft van de stikstofbelasting op het gebied.

Daarom zet Overijssel in op de gebiedgerichte aanpak en zijn er al gesprekken gaande met boeren en andere partijen om te kijken waar de uitdagingen liggen en welke mogelijkheden er zijn voor boeren die door willen in gebieden naast kwetsbare natuur. Er wordt gezocht naar perspectief. Daar zijn wel duidelijke kaders voor nodig, gaf de provincie Overijssel al eerder aan.

De minister wil investeren in het meten van stikstofuitstoot. Ook op bedrijfsniveau, zodat bijvoorbeeld melkveehouders zelf kunnen meten wat de daadwerkelijke uitstoot is van hun stallen. Al is het voor de natuurgebieden ook van belang te weten wat de neerslag is van die stikstof.

"We staan voor ingrijpende keuzes en enorme uitvoeringsopgaven, maar met een scherp doel voor ogen. Werken aan een veerkrachtige natuur en gezonde leefomgeving, in balans met maatschappelijke en economische ontwikkeling", aldus de minister.

Samen met LTO, Bouwend Nederland, Natuurorganisaties en Ondernemend Nederland hoopt minister Van der Wal een goed plan van aanpak te kunnen neerzetten, met perspectief voor iedereen. Maatschappelijk gezien zit de samenleving op slot door de stikstofcrisis. Woningbouw, wegen, maar ook sociale evenementen kunnen nu niet vergund worden, omdat er geen stikstofruimte is. Met fors ingrijpen hoopt het kabinet die ruimte te creëren en daarnaast de natuur te versterken.

Boerenbelangenorganisatie LTO geeft in een eerste reactie aan dat de zo gewenste duidelijkheid en perspectief voor de sector nog steeds niet gegeven wordt door de minister. Ook de snelle en beloofde legalisatie van PAS-melders blijft achter, aldus LTO.

“Boeren willen innoveren, verduurzamen, ondernemen. Maar we horen vooral over ‘stoppen’ als oplossing. Het is goed dat vrijwillige stoppers die snel beslissen een goed aanbod krijgen maar er moeten dringend meer stappen worden genomen om boeren toekomstperspectief te bieden. Helaas biedt de hoofdlijnenbrief van vandaag nog onvoldoende zicht op resultaat. We zijn in goed overleg met de verantwoordelijke bewindspersonen, maar het is echt zaak dat de boel nu loskomt.”

LTO wil niet de nadruk op opkopen, maar op innovatie en ondernemen.

Boeren actiegroep Agractie vindt de brief teleurstellend en zegt dat minister Van der Wal de duimschroeven aandraait. Ook Agractie mist perspectief en het verdienmodel voor de (jonge) en blijvende boeren in het verhaal. De actiegroep wil graag met de minister in gesprek gaan en blijven.