Vragen na zelfdoding, schoot hulpverlening tekort?

Ze kampen met tal van vragen rond de tragische dood van hun vader: de vier zonen van de 61-jarige Enschedeër, die vorige maand besloot om uit het leven te stappen.

De man leidde een uiterst moeizaam leven. Met ups and downs, zoals dat heet. Kampte met een drank- en drugsverslaving, maar leek de laatste jaren juist weer op te krabbelen.

Zoon Michel vertelt dat hij een aantal jaren geen contact met zijn vader heeft gehad. Dat was toen de vader naar het Brabantse Oss verhuisde.
Sinds circa anderhalf jaar was vader Jan echter weer terug in Twente. In zijn geliefde Enschede, waar hij in een seniorencomplex aan Het Baurichter woonde.

Maar ook dat ging met vallen en opstaan. Zo daagde de woningcorporatie Jan voor de rechter in een poging hem uit het appartement te krijgen. Dit omdat hij onder invloed van drank en drugs geregeld voor overlast zou zorgen. "Maar mijn vader heeft die rechtszaak gewonnen, waardoor hij er mocht blijven wonen", vertelt zoon Michel.

De vier zonen werden medio vorige maand opgeschrikt toen bleek dat hun vader zichzelf met een vloeistof had overgoten en zich in brand had gestoken. Een buurman was nog toegesneld en probeerde met een emmer water het vuur te doven, maar kon niet voorkomen dat het slachtoffer over een groot deel van zijn lichaam verbrand raakte. Jan bezweek enkele uren later in het ziekenhuis aan zijn verwondingen.

De zonen keken niet echt op van de zelfdoding, wel van de manier waarop. "Dat hij het op deze manier zou doen, zagen we niet aankomen. Onze vader had het al een paar keer eerder geprobeerd. Door een overdosis pillen te slikken. Al vroegen we ons wel af hoe serieus die zelfmoordplannen waren. Want meteen nadat hij de pillen had ingenomen, alarmeerde hij telkens de politie om te vertellen wat hij had gedaan. Eerlijk gezegd zagen we die zelfmoordpogingen dan ook meer als een schreeuw om aandacht."

Nadat de zonen zich eerst richtten op de uitvaart, proberen ze nu te achterhalen hoe de laatste weken van hun vader eruit hebben gezien. Daarbij richten ze zich vooral op de vraag: wat is hier misgegaan?

Want dat er wat is misgegaan, staat voor de zonen eigenlijk wel vast. Wat ze intussen al wel weten, is dat hun vader enige tijd behandeld is geweest in een gesloten kliniek. "Daaruit is hij om totaal onduidelijke reden na een week alweer ontslagen, waarna hij is overgeplaatst naar een GGZ-instelling in Hengelo. Maar omdat hij daar niet in een gesloten setting werd behandeld, kon hij dus weer gaan en staan waar hij wilde. Met uiteindelijk zijn dood als gevolg."

De zonen eisen nu opheldering over wat exact de rol was van de diverse instellingen die hun vader begeleidden. Daarvoor hebben ze de bekende Enschedese advocaat Janbart Kalk in de arm genomen.

Kalk kende vader Jan al ruim twintig jaar: "Sterker, hij was een van mijn eerste twee cliënten toen ik destijds mijn advocatenpraktijk opende. Heb heel lang contact met Jan gehad. Tot hij voor de liefde naar Oss vertrok. En ineens dook hij een week of drie voor zijn overlijden weer op. Hij wilde mijn advies of hij onderdak kon bieden aan een dakloos iemand. Want dat was de andere kant van Jan. Hij kon ook heel behulpzaam zijn."

Kalk zegt op korte termijn met de zonen rond de tafel te gaan zitten: "En dan gaan we bekijken wat de mogelijkheden zijn. Een klacht bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) bijvoorbeeld. Al moet ik nog wel nagaan of ik uiteindelijk de juiste persoon ben om de nabestaanden bij te staan. Ik ben immers gespecialiseerd in strafrecht. Maar uiteraard doe ik dit. Jan was zo lang cliënt bij mij, dan ben ik er ook als zijn kinderen vragen om hulp."

Kalk wil nu dat de dood van zijn overleden cliënt en de achtergronden rond dit drama tot op de bodem worden uitgezocht. En hoe de diverse instanties die hem begeleidden, hebben gehandeld. "Er is de afgelopen jaren volop bezuinigd op de hulpverlening. Je ziet dat die daardoor helemaal vastloopt. Met alle gevolgen van dien."

De advocaat verwijst daarbij naar de zaken rond de Almelose kruisboogschutter en de psychiatrisch patiënt die zijn moeder aan de Varviksingel in Enschede met messteken doodstak. Beiden handelden vermoedelijk in een psychose. De Enschedese psychiatrisch patiënt woonde overigens eveneens aan Het Baurichter.

"En dan is er nog die vrouw uit Almelo die ten einde raad brand stichtte in haar eigen woning en euthanasie wilde", aldus Kalk. "Waarschijnlijk zal ze haar leven alsnog beëindigen in de tbs-kliniek, nu de rechtbank haar tbs met dwangverpleging heeft opgelegd."

"En nu dus de zaak rond Jan: vier drama’s van formaat in Twente met evident een psychiatrische component, waar het fors mis is gegaan. In de zaak van de kruisboogschutter pleitte de Almelose burgemeester Gerritsen destijds overigens meteen voor diepgaand onderzoek naar de rol van de hulpverlening, maar tot op heden heb ik daar niets van gezien."

De nabestaanden vinden het vooral vreemd dat vader Jan na een weekje in de gesloten kliniek alweer meer vrijheden kreeg. In dit geval speelt mee dat senior zich waarschijnlijk vrijwillig liet opnemen in de gesloten afdeling van Helmerzijde in Enschede.

Een woordvoerster van Mediant laat weten dat de zorginstelling om privacy-reden niet kan ingaan op specifieke gevallen. "Ik kan alleen in z'n algemeenheid zeggen dat iemand in een bepaalde crisissituatie kan worden opgenomen, maar dat wanneer die crisis weer voorbij is een patiënt meer vrijheden kan krijgen."

Zoon Michel laat weten dat er intussen contact is met Mediant: "We gaan in de loop van volgende week met ze rond de tafel en hopen dan meer te horen."

De Enschedese strafpleiter Kalk, die regelmatig psychiatrisch patiënten bijstaat en er bekend om staat dat hij zich sterk maakt voor de 'sociale advocatuur', vindt dat psychiatrisch patiënten niet het slachtoffer mogen worden van het uitgeklede zorgsysteem in ons land: "Want het moge duidelijk zijn dat hier wat is misgegaan. Gedwongen opname in Nederland ligt juridisch erg moeilijk."

Daarvoor geldt als criterium dat iemand een gevaar voor zichzelf of zijn omgeving moet vormen. Nou, dat Jan een gevaar was voor zichzelf is intussen wel gebleken. Vandaar dat ik wil dat deze kwestie grondig wordt uitgezocht. Ook om er lering uit te trekken voor de toekomst, is het van belang dat wordt nagegaan waar het hier is misgegaan. Jan verdient dat."