Nieuws

Extra taken en minder geld: Haags beleid leidt tot stevige kopzorgen bij provincies

Eddy van Hijum
Eddy van Hijum © RTV Oost
Minder geld en onzekerheid over inkomsten, in combinatie met extra taken van het Rijk; ze leiden tot kopzorgen in het Overijsselse provinciehuis. Als er niets verandert komt de provincie straks domweg geld tekort om alle taken uit te voeren. En Overijssel staat daarin niet alleen. Daarom moet het Rijk snel duidelijkheid geven over de financiering van de provincies, zegt Overijssels gedeputeerde Eddy van Hijum (CDA). Een brandbrief namens de twaalf provincies daarover is inmiddels de deur uit.
Er hangt een aantal zwaarden van Damocles boven de provinciehuizen in het land. De eerste is een korting op het provinciefonds, in 2025.
In het geval van Overijssel gaat het daarbij om een korting van 10 miljoen euro per jaar. "Het kabinet zegt tegen ons dat wij dan maar onze belastingen moeten verhogen", zegt Van Hijum. "Wij zeggen op onze beurt dat dat alleen kan als het Rijk de belastingen verlaagt, want anders wentelen we het af op de burger. Maar dat wil het Rijk niet. Dus blijft er voor ons maar één optie over: bezuinigen."

Bezuinigen 'geen optie'

Maar dat is eigenlijk helemaal geen optie, vindt Van Hijum. Want datzelfde Rijk geeft de provincies tal van extra taken. Zo komt een deel van de aanpak van de stikstofproblematiek op het bordje van de provincies, en moet de provincie het openbaar vervoer exploiteren in nieuwe wijken. Om maar twee voorbeelden te noemen.
Voor de stikstofcrisis is weliswaar eenmalig 25 miljard uitgetrokken, maar hoeveel de provincies daarvan krijgen is onduidelijk. "Bovendien krijgen wij er structureel werk bij, bijvoorbeeld voor natuurbeheer, maar er is daarvoor geen structureel geld. Wij vinden dat dat niet kan."

110 miljoen minder

Bovenop de aanstaande bezuiniging op het provinciefonds en de extra taken, wacht in 2030 de grootste greep uit de provinciekas. De wegenbelasting maakt dan volgens planning plaats voor een kilometerheffing. Daarmee zou in één klap een derde van de inkomsten van Overijssel wegvallen; zo'n 110 miljoen euro per jaar.
Die kun je niet zomaar schrappen
Gedeputeerde Eddy van Hijum over de wegenbelasting
"Die kun je niet zomaar schrappen", zegt Van Hijum stellig. "Als alternatief kun je bij een kilometerheffing natuurlijk best kiezen voor een provinciale opslag. Of je kiest voor een ingezetenenheffing of belasting op onroerend goed... Alleen, het punt is: daar gaan de provincies niet over", zegt Van Hijum.
Vandaar zijn oproep aan 'Den Haag' om de provincies daarin snel duidelijkheid te geven. Nu zitten de provincies in onzekerheid.
Provinciehuis Zwolle
Provinciehuis Zwolle © RTV Oost / Randy Peters
Van Hijum ergert zich aan de manier waarop het kabinet de provincies en gemeenten behandelt. "Als een uitvoeringsorgaan, zonder ons financiële zekerheid te geven." Provincies en gemeenten zijn daarover wel in gesprek met het Rijk, zegt Van Hijum. "Maar dat schiet nog niet echt op. Het coalitieakkoord schiet hierin ook echt tekort."

70 miljoen over

Van Hijum uit zijn zorgen bij het presenteren van de perspectiefnota (zie kader onderaan dit artikel). Die nota zelf geeft op zich minder reden tot zorg. De financiën zijn voor nu op orde en er is zelfs 70 miljoen euro over voor een volgend provinciebestuur, dat aantreedt na de verkiezingen van 2023. Toch is het ondanks die ogenschijnlijk blijde boodschap ook op korte termijn niet allemaal rozengeur en maneschijn.
Want Overijssel leeft op grote voet. Er gaat jaarlijks 30 miljoen euro meer uit dan er structureel binnenkomt. Dat is mogelijk dankzij onder meer de Essent-gelden, waaruit wordt bijgeplust. Maar omdat die berg geld niet onuitputtelijk is, moeten er de komende jaren keuzes worden gemaakt, zegt Van Hijum. "Dan heb je dus drie opties: óf je gaat op bepaalde plekken bezuinigen, óf je verhoogt de belastingen, óf je moet reserves vrijspelen."

Potverteren?

Heeft het huidige provinciebestuur dan aan potverteren gedaan, door zelf flink te investeren en de belastingen niet te verhogen waardoor het volgende bestuur moet besparen? Nee, zegt Van Hijum, die van potverteren niets wil weten. "We hebben een sluitende meerjarenbegroting en we laten bovendien ruim 70 miljoen euro over voor de volgende periode. Er zijn maar weinig andere provinciebesturen die dat kunnen doen", zegt Van Hijum.
Hij vervolgt: "Wij hebben bewust de keuze gemaakt om extra te investeren, en om de belastingen niet te verhogen. Zo zullen in de toekomst partijen ook hun eigen keuzes moeten maken."
Voor de huidige periode (voor de verkiezingen) is nog 4 miljoen euro beschikbaar voor eventueel aanvullende voorstellen vanuit Provinciale Staten. Daarover wordt dit najaar besloten. Vorig jaar ging het om vijf miljoen. Toen kozen coalitie- en oppositiepartijen ervoor om dat geld gezamenlijk te verdelen over tien plannen.
De perspectiefnota is misschien wel het belangrijkste politieke document van het jaar. Traditioneel krijgt de begroting in het najaar dat stempel, maar meestal staan daar eigenlijk geen verrassingen meer in. Tenminste, als je de perspectiefnota in het voorjaar al hebt gelezen. In de perspectiefnota worden namelijk de belangrijkste uitgangspunten van het beleid voor het komende jaar vastgelegd, met daarbij ook de financiële consequenties. De uitwerking hiervan is dan later te lezen in de begroting.

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.