Nieuws

Expositie van liturgische gewaden in Deventer: "Voelen mag"

Voelen mag bij de tentoonstelling Geloof in Steekjes. Recht Gerard Heerius, links Vicaris Ronald Cornelissen
Voelen mag bij de tentoonstelling Geloof in Steekjes. Recht Gerard Heerius, links Vicaris Ronald Cornelissen © Ina Brouwer
Wat doe je met liturgische gewaden die niet meer worden gedragen? Weggooien is geen optie, een tweede leven via een winkel in tweedehands kleding evenmin. De kazuifels en dalmatieken belanden dus meestal op zolder.
Zo bleek ook de zolder van de Broederenkerk in Deventer een grote verzameling paramenten te bevatten. Met de term paramenten worden alle liturgische gewaden aangeduid. Daaronder vallen de alben, koormantels, de kazuifels, de amicten, de stola's en wat de priesters en hun assistenten zoal nog meer dragen tijdens de liturgische vieringen.

Boktor op zolder

"We hebben de zolder helemaal leeg moeten maken. Dat moest om de boktor te bestrijden. en toen kwamen we deze gewaden tegen", zegt Gerard Heerius. Samen met Andrea Oomes maakte hij een selectie van de stukken. Uiteindelijk zijn er dertig paspoppen gemaakt voor evenzoveel gewaden.
Een set van vijf liturgische gewaden
Een set van vijf liturgische gewaden © Ina Brouwer
De meeste gewaden die te zien zijn, zijn kazuifels: het kleed dat de priester draagt tijdens de mis: een mouwloos gewaad, vaak rijk gedecoreerd. Een diaken is te herkennen aan een ander gewaad: de dalmatiek, vergelijkbaar met een kazuifel maar dan met mouwen.

Kostenplaatje

Onder een baldakijn, een soort hemel, hangt misschien wel het meest bijzondere stuk uit de verzameling. Het is een kazuifel uit de negentiende eeuw met daarop een geborduurde voorstelling van Maria met kind uit de vijftiende eeuw. "Ja, jammer dat het op zolder ligt", beaamt Heerius. "Maar als je het goed wilt bewaren, zit daar een kostenplaatje aan en dat geld hebben de meeste parochies niet."
Een baldakijn werd in vroeger tijden gebruikt bij processies. De priester droeg onder het baldakijn een monstrans waarin de geconsacreerde hostie werd getoond.
De priester met monstrans onder een baldakijn tijdens een processie
De priester met monstrans onder een baldakijn tijdens een processie © Ina Brouwer

Ambacht voor mannen

Anders dan je zou verwachten, werden de paramenten gemaakt in gespecialiseerde naaiateliers en niet zozeer in kloosters. De opleiding tot vakbekwaam naaier duurde wel acht jaar, zegt Heerius.
Het waren vooral de mannen die het vak leerden. "Het loonde voor een atelier niet om vrouwen het vak aan te leren, ze stopten met werken als ze trouwden." In kloosters worden nog wel paramenten gerestaureerd. Verder is het ambacht in Nederland zo goed als verdwenen. In Rove daarentegen vind je in elke straat wel een atelier waar paramenten gemaakt worden, meestal machinaal.
Geborduurd detail van een van de kazuifels
Geborduurd detail van een van de kazuifels © Ina Brouwer

Kijken en voelen

De tentoonstelling is nog tot en met 11 september te zien in de Broederenkerk in Deventer. En naast kijken mag je ook voelen: er is een rek met stola's speciaal voor dit doel gereserveerd. Heerius: Daar hebben we er toch genoeg van."
Zondag 14 augustus in Hoogtij.

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.