Nieuws

Documentaire over 2000 jaar Twente: "Ik wist in het begin helemaal niks"

De eerste ruim dertig jaar van zijn leven zag Willy Berends uit Enschede niets meer van Twente dan zijn eigen woonplaats. Inmiddels is hij al zeven jaar bezig met zijn 'levenswerk': een documentairereeks over tweeduizend jaar Twente.
Volgens de 57-jarige Berends werd Twente in het jaar 14 voor het eerst als Germaanse stam door de Romeinse historicus Tacitus beschreven. "Toen ik dat las, dacht ik: waarom heeft niemand daar bij stilgestaan? Tweeduizend jaar Twente, ik heb er niemand over gehoord destijds. Ik ben me erin gaan verdiepen, want ik wist in het begin helemaal niks. De eerste vijf jaar was het lezen, lezen, lezen. En heel veel dingen uitzoeken. Zo had ik altijd gedacht dat als je het raadsel oplost van hoe die grote steen op de Groote Markt in Oldenzaal ooit vanaf de Tankenberg naar het centrum is verhuisd, je dan achter de geschiedenis van alle stenen bent."
Het lijkt of die offersteen tegen de muur is gelegd, maar als je goed kijkt zie je dat de steen in de muur is gemetseld
Willy Berends
Berends ontdekte dat in Twente en Drenthe verschillende soorten offer- of altaarstenen liggen, bijna allemaal dichtbij of in de kerken. "En daar zijn heel bijzondere exemplaren bij", zegt hij, terwijl hij zijn telefoon tevoorschijn haalt en op zoek gaat naar een foto. "Kijk, dit is de kerk in Rijssen. Het lijkt of die offersteen tegen de muur is gelegd, maar als je goed kijkt zie je dat de steen in de muur is gemetseld. Bewust dus. Bij een kerk in Den Ham is dat ook gebeurd, net als bij twee kerken in Drenthe."

'Grote verrassing'

Volgens de Enschedeër heeft elke steen zijn eigen verhaal. "De laatste drie maanden zijn er tot mijn grote verrassing drie nieuwe stenen in Twente opgedoken. In Borne heeft de offersteen de nodige avonturen doorstaan en is sinds vorige maand weer boven water. Deze offersteen wordt op korte termijn teruggeplaatst van de tuin van een notariskantoor naar de oude kerk in Borne, ongeveer 100 meter van de ‘oorspronkelijke’ vindplaats. In Hengelo is er zelfs een foto van de offersteen opgedoken, en zijn we op dit moment drukdoende om de steen weer op te sporen."
En dan is er de offersteen aan de Braakvenweg in Albergen. Berends werd er op geattendeerd en kwam in gesprek met José Velthof, die niet anders weet dan dat die steen bij haar in de tuin ligt. "De opa van mijn man heeft de steen met paard en wagen verplaatst naar het kanaal, op verzoek van kunstenaar Ten Bruggencate. Later heeft een oom van mijn man de steen naar hier verplaatst."
José Velthof uit Albergen vertelt over de bijzondere offersteen in haar voortuin:
Hoe de offersteen in José haar voortuin decennia geleden van locatie naar locatie werd gesleept
Met de offersteen in Albergen komt ook Andries Schoenmaker (1660-1735) in beeld. "Hij is misschien wel de eerste toerist in Twente geweest. De schrijver, historicus, tekenaar en wandelaar legt in de zeventiende eeuw zijn reizen door Nederland op papier vast. Meer dan tweeduizend tekeningen en verhalen geven ons een authentiek beeld van het Nederland in de zeventiende eeuw. Twee keer komt hij in Albergen, in 1671 en 1729. De tekst op het boord, dat bij de steen staat, is van de hand van Schoenmaker:
'Toen men las de jahre negen honderd een
Werd deze Mark en boerbanksteen
Door Velthof Graats
Naar hier verplaatst
Ook is Willibrordus woord
In ‘t jahre 700
Vanaf deze steen gehoord’
Deze beschrijving van de geregtplaats van Andries Schoenmaker is uniek
Willy Berends
Berends loopt helemaal leeg als hij zich vastbijt in de Alberger steen. "Deze beschrijving van de geregtplaats van Andries Schoenmaker is uniek. Van geen enkele andere geregtplaats uit de middeleeuwen is ooggetuigenverslag genoteerd. Door zijn beschrijving van de boerbank kunnen we ons nu een realistische voorstelling maken over de wijze waarop men in Albergen in de middeleeuwen de belangrijkste zaken met elkaar besprak. Als de steen in de tuin van mevrouw Velthof dezelfde steen is als die in het verhaal van Schoemaker, hebben we naar mijn mening met de ‘oersteen’ van Albergen te maken. Dat betekent dan ook dat rondom deze steen de oerbewoners van deze streek al minimaal 2000 jaar bij elkaar komen."
De offer- en altaarstenen zullen een rol spelen in de documentairereeks die Berends maakt. "Maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat ik alleen die stenen in beeld breng. Het gaat om een tijdlijn. Als voorbeeld kun je kijken naar Borne, Enschede en Delden. Die hadden een oerkerk. Hengelo had die weer niet, dat is de enige uitzondering. Hengelo was eigenlijk de oerplek voor de omliggende plekken. In de eerste acht eeuwen was het een offer- of altaarsteen. In de achtste eeuw hebben de missionarissen voor een omslag gezorgd. Ze verkondigden het nieuwe geloof en de functie van de steen veranderde mee."
Berends is dag en nacht met zijn documentairereeks bezig. "Ik kijk tegenwoordig naar de wereld vanuit de ogen van een boertje dat in 14 na Christus onder een boom zit. Dat boertje zit er anno nu nog steeds. In die lange tussentijd is er van alles gebeurd, maar we hebben ons letterlijk met de stenen door de eeuwen heen gesleept."

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.