Nieuws
In opspraak geraakte lokale omroep Zwolle overtreedt Mediawet
8 september 2022, 17:08 • 5 minuten leestijd
De in opspraak geraakte lokale omroep van Zwolle RTV Focus houdt zich niet aan de licentievoorwaarden uit de Mediawet. Een verplichte toezichthoudende club mensen blijkt enkel en alleen op papier te bestaan. De situatie kan leiden tot een onderzoek vanuit het Commissariaat voor de Media, dat gaat over de licentie van lokale omroep.
Zoals elke publieke lokale omroep is RTV Focus verplicht een groep mensen bij elkaar te verzamelen, die verschillende stromingen uit de stad vertegenwoordigt (zoals de maatschappelijke, culturele, godsdienstige en geestelijke). Dat heet een programmabeleidbepalend orgaan. Zo'n pbo moet representatief zijn, stelt het programmabeleid vast en moet toezicht houden op de uitvoering daarvan.
Het orgaan is een voorwaarde vanuit de Mediawet en daarmee ook direct verbonden aan de subsidie van 80.000 euro op jaarbasis. Maar in het geval van de Zwolse lokale omroep blijkt deze toezichthoudende club enkel op papier te bestaan.
Nooit iets gehoord
“Dit lijkt puur een lijstje namen verzamelen om de subsidie binnen te krijgen”, vertelt Fatih Cabub (Samen Leven Anders Geloven), lid van het programmabeleidbepalend orgaan (pbo) van RTV Focus. “Om de licentie te krijgen hadden ze een groep mensen uit de stad nodig. Sinds ze de licentie ontvingen in 2020, heb ik nooit meer iets gehoord, en ook niks meer gedaan. Het is nooit inhoudelijk geweest.” En hij is niet de enige die op papier lid is van het controlerende orgaan, maar in werkelijkheid nooit actief is geweest.
Over RTV Focus vertelden oud-stagiairs deze zomer aan RTV Oost dat ze hun periode daar ervoeren als vernederend en onveilig. Ze kregen te maken met geschreeuw, veel te hoge verwachtingen en in enkele gevallen grensoverschrijdend gedrag. Onderwijsinstellingen zegden de samenwerking met de lokale omroep op, de erkenning als stagebedrijf is ingetrokken en Zwolse politieke partijen willen opheldering van de wethouder.
'Nooit actief geworden'
Op zoek naar een reactie van het pbo op de verhalen van stagiairs nam RTV Oost contact op met zes leden van het - volgens het ingediende beleidsplan uit 2020 - elfkoppige orgaan. Alle zes vertelden echter geen tot nauwelijks betrokkenheid bij de omroep te voelen, omdat het pbo nooit actief is geworden. In maart 2020 kregen ze het beleidsplan per mail, vervolgens ontving RTV Focus de licentie, en daarna bleef het stil.
“Na het verkrijgen van de licentie heb ik nog gevraagd: wanneer gaan we wat doen?”, herinnert Jolande van der Veer (directeur SportService Zwolle) zich. “Helaas heb ik nooit iets gehoord.” Ook Renske Venhuizen (Directeur Design, Media & ICT bij Deltion College), Tim van der Laan (voormalig voorzitter studentenvereniging Gumbo Millenium) en Elske Heinen (Travers Welzijn) zijn ooit gevraagd voor de rol, maar nooit actief geweest.
De gang van zaken verbaast mij zeker. Als ik dit vooraf had geweten, had ik het niet gedaan
Fatih Cabub was specifiek benaderd om “diversiteit en multiculturele zaken” te vertegenwoordigen in het pbo, dat representatief moet zijn. “De gang van zaken verbaast mij zeker. Als ik dit vooraf had geweten, had ik het niet gedaan.”
'Kan aanleiding geven tot onderzoek'
Het Commissariaat voor de Media (CvdM) - dat de licenties voor publieke lokale omroepen verstrekt - bevestigt in een algemene reactie dat het belangrijk is dat een pbo ook daadwerkelijk functioneert. "Als een pbo in zijn geheel niet bij elkaar komt, kan het Commissariaat voor de Media – afhankelijk van de omstandigheden van het specifieke geval – daarop acteren richting de lokale media-instelling."
Na vragen van RTV Oost over de situatie bij de Zwolse lokale omroep zegt het CvdM: "Dit signaal nemen wij mee in ons reguliere toezicht op de omroep. Wij registreren en beoordelen alle meldingen. In bepaalde gevallen kunnen deze signalen aanleiding geven tot een onderzoek naar de betreffende media-instelling. Hier doen wij echter geen uitspraken over."
Weer problemen met pbo
In 2018 deed zich in Zwolle een soortgelijke situatie voor. 'Trek de licentie maar in', was bout gezegd de boodschap van de gemeente Zwolle aan het CvdM. Volgens het stadsbestuur deugde de samenstelling van het pbo niet bij RTV Zwolle FM, de voorganger van RTV Focus. Het Commissariaat ging toen niet mee in die stellingname omdat het onderzoek van Zwolle niet zorgvuldig zou zijn geweest, en hield de licentie overeind. Voor ingang van de nieuwe licentieperiode, in 2020, kreeg RTV Focus vervolgens de voorkeur boven RTV Zwolle FM.
'Praktijk weerbarstig'
Welke gevolgen het niet naleven van de Mediawet zal hebben voor RTV Focus, moet nog blijken. Dat valt of staat bovenal met de vraag of er een (geschikter) alternatief voor handen is in Zwolle, stelt Huub Wijfjes, universitair hoofddocent Journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen.
"De Mediawet wil een zekere mate van representativiteit waarborgen, daarop is de subsidie ook gebaseerd. Zodat niet een of andere radiopiraat een zendmachtiging krijgt, en zijn eigen ding gaat doen zonder enige maatschappelijke betekenis. Dat klinkt heel helder, maar de praktijk is weerbarstig."
De mogelijkheden om iets af te dwingen zijn voor het Commissariaat voor de Media beperkt. Zo'n licentie loopt voor vijf jaar
Hij vervolgt: "De mogelijkheden om iets af te dwingen zijn voor het Commissariaat voor de Media beperkt. Zo'n licentie loopt voor vijf jaar. Je kan in gesprek gaan met het bestuur, aandringen, controleren." Bij RTV Focus vormen de twee leidinggevenden ook het bestuur. "Dat is tegen elke governance code."
Lokale omroep schrappen?
Maar of een gemeente zo'n situatie snel kan veranderen? "Je moet eigenlijk een alternatief hebben, maar zoveel opties zijn er vaak niet. Dan kan je - ook als gemeenteraad - overwegen de lokale omroep helemaal te schrappen. Maar zeker in een stad als Zwolle lijkt mij dat onwenselijk. En voor 80.000 euro kan je ook niet te veel verwachten. Wil je een goede, sterke lokale omroep, dan moet je ze een ruimer budget geven. Al moet je dan wel de juiste mensen op de juiste plaats hebben natuurlijk."
Evaluatie
De gemeente Zwolle komt voor het einde van dit jaar met een - al bij de licentieverstrekking geplande - tussentijdse evaluatie van RTV Focus. "Hier willen we goed de tijd voor nemen, ook gezien de recente ontwikkelingen", laat de gemeente weten. Zwolle gaat kijken of 'een veilige werkomgeving' meegenomen kan worden in die evaluatie. Daar is twijfel over, omdat het "niet expliciet in de opdrachtomschrijving voor het onderzoek" staat.
Beoogd voorzitter van het pbo was Gerard van Dooremolen (voorzitter CityCentrum). Hij erkent dat het pbo nooit bijeen is geweest; in zijn persoonlijke situatie speelden gezondheidsredenen een rol. “Ook de gemeente heeft aangedrongen op een vergadering van het pbo, maar daar is het bij mijn weten nooit van gekomen.” Na de vragen van RTV Oost heeft hij besloten het pbo op 21 september aanstaande bijeen te roepen. “We willen vanuit RTV Focus horen wat er nou precies speelt in de organisatie. En aan de hand daarvan beslissen we of we aan de omroep verbonden willen zijn of niet. Zo ja, dan willen we ook een formele benoeming krijgen.” Compleet zal de club sowieso niet zijn: enkele leden gaven aan RTV Oost al aan dat ze hun taak hebben neergelegd, of überhaupt nooit toegezegd te hebben deel te nemen.
Vanuit RTV Focus is niet gereageerd op (ook schriftelijke) vragen van RTV Oost. "Ik ga geen commentaar geven", was het enige dat Christine Spinder telefonisch liet horen, voordat ze het gesprek beëindigde.
