Commissaris van de Koning Andries Heidema: "Overijssel is en blijft mijn thuis"

"Er is zorg en begrip", zegt hij op de vraag wat hij meekrijgt van de polarisatie in de samenleving. "Ook in Overijssel merken we dat. Mensen dreigen elkaar te verliezen. Ik leg best veel bezoeken in de provincie af en dan hoor je wat er speelt. Maar ook als voorzitter van Provinciale Staten, toch een afspiegeling van de maatschappij, merk ik dat het anders is dan het ooit was."

Heidema (60) verruilde in 2018 het burgemeesterschap van Deventer voor de hoogste post in het provinciehuis in Zwolle. "Ik heb dat elf jaar met heel veel plezier gedaan", blikt hij terug op zijn tijd in de Koekstad. "Maar het was tijd voor iets anders. Je staat als commissaris van de Koning iets anders in de maatschappij, iets verder van de mensen weg, maar toch ook weer dichtbij. Ik zoek die contacten bewust op."

Hij kan lang niet op alle uitnodigingen die binnenkomen ingaan. "Dan zou ik zes levens moeten hebben. Maar als ik vind dat ik er naar toe moet, dan ga ik." Zoals bij de opvang van asielzoekers. Heidema is één van de eersten die op bezoek komt als ergens iets wordt gedaan voor deze mensen. "Ik kan enorm genieten van hoe mensen in dorpen en steden zich inzetten om deze mensen op een humane manier op te vangen. Maar ook instanties als de veiligheidsregio's of het Rode Kruis verdienen mijn support."

De situatie in Albergen, waar de staatssecretaris bekend maakte dat een hotel was aangekocht om er driehonderd asielzoekers in onder te brengen, heeft hij natuurlijk meegekregen. "Wij zijn daar als provincie geen partij in. Het gaat in dit geval om een kwestie tussen het Rijk en de gemeente (Tubbergen - red.). Ik volg het natuurlijk wel op de voet en waar ik kan probeer ik partijen bij elkaar te brengen."

Het hotel in Albergen was lange tijd het middelpunt van ook het landelijke nieuws. Inwoners van het ruim drieduizend zielen tellende kerkdorp kwamen massaal in het geweer. Er waren bijeenkomsten bij het hotel, er was een stille tocht en de staatssecretaris begaf zich naar het gemeentehuis in Tubbergen, het hol van de leeuw. "Om te luisteren, niet om te onderhandelen", zei hij die avond. Niet lang daarna kwam er een compromis tussen Rijk, gemeente en Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) naar buiten: er komen maximaal 150 asielzoekers in het hotel en de woonunits in het weiland bij het hotel zijn van de baan.

Behalve de asielcrisis speelt er veel meer. Neem de stikstofcrisis. "Dat speelt ook in Overijssel een heel grote rol", zegt Heidema met nadruk. "Net als gedeputeerde Ten Bolscher bezoek ook ik veel agrariërs. Om te horen hoe het leeft. Voor Ten Bolscher is dat bijna wekelijks, ik eens in de zoveel tijd. Ik ben er van overtuigd dat veel boeren veel eerder geholpen hadden kunnen worden als de regels van de landelijke overheid niet zo strak waren. Er is te lang ingezet op groei, schaalvergroting en intensivering en te lang zijn de negatieve consequenties daarvan vooruitgeschoven."

De commissaris van de Koning doet dan ook een oproep aan het Rijk. "Het is natuurlijk prima dat er veel geld beschikbaar wordt gesteld en dat daar doelen aan worden gekoppeld. Maar geef ons dan de ruimte om samen met de betrokken partijen te bepalen hoe dat geld te gebruiken. Zonder die verstikkende kaders die er omheen zitten."

Inspraak van burgers is een groot goed voor de voorzitter van Provinciale Staten. "Neem als mooi voorbeeld het Reevediep bij Kampen. Daar is een compleet nieuw dorp ontstaan, een nieuwe rivier en dat allemaal ten koste van oude grond. Dat was enorm lastig te verkopen. Er waren grote protesten tegen de plannen. Op een gegeven moment hebben we gezegd: 'hoe willen jullie als burgers het dan ingevuld zien?' Dat is een goede stap gebleken, want toen konden de mensen zelf veel meer meebeslissen. Er heerst nu ter plaatse veel trots over hetgeen er bereikt is."

Een kleiner voorbeeld van de voordelen van burgerparticipatie zag Heidema in de gemeente Staphorst. Er moest gestemd worden over de bestemming van de plek van de voormalige school De Levensboom in Rouveen. "Er waren vier plannen", vertelt Heidema, "en daar moest er eentje van gekozen worden. Op een avond in januari werden driehonderd stoelen in de kantine van de voetbalclub in Rouveen klaargezet. Iedereen met stemrecht mocht komen om te stemmen. Er stonden zelfs veel mensen buiten, zo veel belangstelling was er. Nadat elk plan afzonderlijk was gepresenteerd, werd er gestemd en bleven er twee over. Die werden nog eens aangeprezen en uiteindelijk werd met 92 procent van de stemmen een plan gekozen. Prachtig toch! Zo kan het dus ook."

De commissaris van de Koning is als een brug tussen de burgers. "Ik ben er voor alle inwoners van Overijssel. Als er problemen zijn, moeten we proberen die op te lossen. We zijn allemaal overvallen door de crises die op ons pad kwamen en komen. Eerst corona dat ons allemaal keihard trof, de wooncrisis,, de asielcrisis, stikstof, energie, noem maar op. Het zijn allemaal heel lastige zaken waar iedereen anders instaat. Waar ik kan, steek ik de helpende hand toe."

Over zijn toekomst is Heidema helder. "Overijssel is en blijft mijn thuis. Mijn naam werd genoemd als opvolger van partijgenoot Henk Staghouwer (ChristenUnie - red.), die onlangs opstapte als minister van Landbouw. Ik heb vriendelijk bedankt. De functie die ik nu heb past heel erg goed bij me en ik heb nog geen dag spijt gehad. Den Haag is wat mij betreft absoluut niet aan de orde."