Theoloog des Vaderlands Katja Tolstaja: "Dagelijks kleine dingen doen om vrede te bevorderen"

"Ik ben opgegroeid in Leningrad, dat nu Sint Petersburg heet. Mijn ouders waren arts/specialist, mijn grootvader was arts/specialist en mijn grootmoeder was directrice van een groot theater. Ik ben in een heel intellectuele culturele omgeving opgegroeid."

"Ik kwam als vluchteling in Kampen terecht, met twee kinderen. Toen die uiteindelijk naar school gingen, was er in Kampen eigenlijk niks anders te studeren dan Theologie. Ik hield altijd al heel veel van lezen en van filosofie. Toen zei een vriendin van mijn moeder: wat maakt het uit, theologie of filosofie, het lijkt op elkaar. Misschien is dat een studie voor jou."

Tolstaja werkt nu als hoogleraar Theologie en Religie in post-traumatische samenlevingen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Toch zit verhuizen uit Kampen niet in de planning. "Het is een fantastisch mooi stadje en heel prettig wonen hier. En met de nieuwe treinverbindingen maakt de afstand ook minder uit."

Ze vangt in haar woning meerdere Oekraïense vluchtelingen op, die vanwege de oorlog met Rusland zijn weggetrokken. "Koken en inkopen doen en dat soort dingen doen ze zelf. Ik help hen bij het maken van alle afspraken, als het nodig is help ik met vertalen, uitleggen van dingen. En vooral zielzorg: als ze ergens mee zitten dan komen ze bij mij om te praten."

De oorlog is ook een persoonlijke nachtmerrie voor Tolstaja. "Elke avond ga ik naar bed met de hoop dat als ik wakker word, dat het over is. Je kunt het niet bevatten, het is zo'n immens onontkoombaar kwaad. Persoonlijk is het een nachtmerrie, professioneel is het ook nog eens mijn onderzoeksveld: posttraumatische ervaringen en met name in post-Sovjetlanden zoals Oekraïne en Rusland. Persoonlijk en professioneel vallen voor mij dus samen en dat is belangrijk om te beseffen voor je werk."

"Ik denk dat we onze hoop op vrede in actie moeten omzetten, door dagelijks kleine dingen te doen om vrede te bevorderen en dichterbij te krijgen."

Naast haar werk aan de VU, is ze dit jaar dus ook Theoloog des Vaderlands. De organisatie zei tijdens haar benoeming het belangrijk te vinden dat ze, met haar Russische achtergrond, bereid is om gedurende een jaar de relevantie van theologie te laten zien. "Op deze wijze willen we laten zien dat de Theoloog des Vaderlands ook staat voor verbondenheid en medemenselijkheid en het doorbreken van vijanddenken."

Wat gaat ze dit jaar doen? "Veel lezingen geven en me inzetten voor de initiatieven van gemeenten samen met kerken, zoals De Thuisgevers." Tolstaja is ambassadeur namens het initiatief, waarbij statushouders tijdelijke huisvesting krijgen bij maatschappelijke organisaties zoals kerkelijke gemeenten. Daarmee wordt een oplossing voor de vastgelopen asielopvang geboden.

"Op alle mogelijke manieren ga ik mensen vertellen over de rol van theologie en religie in de samenleving. En ik ga ook door met wat ik altijd heb gedaan, namelijk theologie beoefenen op de universiteit."