Overtreden wet en financiële problemen: onderzoek naar lokale omroep Zwolle

De lokale omroep van Zwolle staat er beroerd op bij de gemeente. RTV Focus krijgt nog één kans om orde op zaken te stellen, maar het stadsbestuur ziet op dit moment voornamelijk een opeenstapeling van mismanagement. Het college wil bij het Commissariaat van de Media (CvdM), verantwoordelijk voor de licentie van de lokale omroep, dan ook officieel "een signaal afgeven over de vermeende overtreding van de naleving van de plichten", zo schrijft het vandaag aan de gemeenteraad. Dat levert een 'toetsend onderzoek' op, nog zonder dat uit de uitkomsten direct consequenties zullen worden getrokken met betrekking tot de licentie.

Het college heeft "gegronde vermoedens dat RTV Focus in overtreding is van de wet", en licht alle problemen ook toe.

Zo'n 175.000 euro ontving RTV Focus al als publieke lokale omroep. Subsidie van de gemeente, waar de verplichting bij hoort om financiële verantwoording af te leggen. Maar sinds Focus in 2020 de licentie in handen kreeg, en dus subsidie ontving, is dat meermaals achterwege gebleven. Controle op de jaarrekeningen is daardoor niet mogelijk.

Ruim na de deadline, in november 2022, ontving de gemeente een eerste stapel documenten, maar dat bleek onvolledig. Het CvdM wacht nog op de verantwoording van het jaar 2021; de deadline lag op 1 juni afgelopen jaar.

Pas toen het college van Zwolle op 11 januari van dit jaar dreigde een stap verder te gaan bij het CvdM, kwam RTV Focus over de brug. De financiële verantwoording moet nog gecontroleerd worden. In plaats van 'het afgeven van een signaal', dreigde Zwolle om een handhavingsverzoek bij het CvdM neer te leggen. Dan wordt het Commissariaat gevraagd op te treden tegen een expliciet benoemde overtreding.

Praktisch onbereikbaar: dat waren betrokken van RTV Focus voor onderzoekers die namens de gemeente een evaluatieonderzoek deden. De noodzaak voor een tussentijdse rapportage - gericht op de bestuurlijke organisatie en de samenwerking met andere partijen - werd voor de licentieverstrekking al gevoeld door de gemeenteraad, na slechte ervaringen met vorige lokale omroep.

Maar het onderzoek liep flinke vertraging op. Onderzoekers ontvingen geen namen van te interviewen personen of mensen wilden überhaupt niet geïnterviewd worden, ondanks herhaaldelijke verzoeken.

De mensen die de onderzoekers uiteindelijk wel spraken, gaven aan weinig vertrouwen te hebben in de huidige bestuurders. Het bestuur zou ook nauwelijks tot niet openstaan voor samenwerkingen met andere partijen, en bij samenwerkingen die wel van de grond kwamen, bleek de kwaliteit "onvoldoende". Dat blijkt volgens de onderzoekers onder meer uit "live-uitzendingen die niet goed liepen, slecht montagewerk en beeld- en/of geluidsproblemen".

Het algemene beeld bij de onderzoekers is dat RTV Focus "zowel over onvoldoende budget als over onvoldoende professionaliteit beschikt om zowel voor tv, radio als webcontent met voldoende kwaliteit te creëren".

Ook ontbreekt het bij RTV Focus aan een programmabeleidsbepalend orgaan (PBO), zoals RTV Oost in september al meldde. De verplichte toezichthoudende club mensen bleek enkel en alleen op papier te bestaan.

Uit het onderzoek komt eveneens naar voren dat stagiaires beter begeleid moeten worden. Stagiairs spraken afgelopen zomer tegenover RTV Oost over angst, huilbuien en grensoverschrijdend gedrag tijdens hun tijd bij de lokale omroep. De ervaringen van de studenten resulteerden erin dat onderwijsinstellingen niet langer stagiairs leveren, en dat de officiële erkenning als leerbedrijf is ingetrokken.

RTV Focus huist op de bovenste etage van Stadkamer, net buiten de gracht in Zwolle. Voordat de omroep een licentie ontving, zat het daar 'om niet'. Vervolgens is een huurperiode afgesproken van 1 januari 2021 tot 1 mei 2023, met een mogelijkheid op verlenging. Maar het is sterk de vraag of Stadkamer daar de vingers aan wil branden. De huur is onregelmatig betaald; de huurachterstand is voor de gemeente een "ernstig signaal van financiële problemen bij de omroep".

Zelfs na meerdere gesprekken - ook met de wethouder erbij, ondanks dat de gemeente niet betrokken is bij de huurovereenkomst - blijft RTV Focus in gebreke bij de huurbetaling. Stadkamer beraadt zich op eventuele vervolgstappen.

Het evaluatieonderzoek zou halverwege de rit plaatsvinden, en dat is het nu nog helemaal niet, stelt RTV Focus in haar verweer richting de gemeente. De omroep heeft een licentie tot in 2025. "Eén jaar en acht maanden is zeer vroeg om een net startende lokale omroep te beoordelen. We zijn immers nog amper onderweg."

Ook stelt RTV Focus dat geïnterviewde vrijwilligers vooral oud-vrijwilligers zouden zijn, en dat er inmiddels een nieuwe club mensen aan de slag is. Het gebrek aan een PBO zou onder meer hebben gelegen aan de korte voorbereidingstijd die de omroep had, corona en ziekte van de beoogd voorzitter.

De omroep erkent dat het in de communicatie met vrijwilligers tekort is geschoten, evenals de begeleiding van stagiairs.

Het Commissariaat voor de Media zal onderzoek gaan doen, als de gemeenteraad meegaat in het plan van het college om een signaal af te geven. Zwolle wil ondertussen "op korte termijn een verbetering van de huidige ongewenste situatie". Onlangs diende Focus nieuwe plannen in voor 2023, en die zal de gemeente "nauwlettend volgen". Het indienen van een handhavingsverzoek blijft een optie: het college schrijft daarvan "vooralsnog af te zien". Zo'n handhavingsverzoek kan leiden tot intrekking van de licentie. Eenvoudigweg stoppen met subsidiëring van de lokale omroep is wettelijk niet mogelijk.

Uit het evaluatieonderzoek komen vier opties voor de toekomst naar voren: start een nieuwe omroep, stel een nieuw bestuur aan, stel professionals aan of beperk het aantal kanalen.