Nieuws

Reconstructie: Hoe Albergen de eerste 'azc-aanwijzing' van Nederland kreeg

Het toekomstig azc in Albergen
Het toekomstig azc in Albergen © ANP
"Als dit misloopt, dan zijn we in de rest van Nederland ook klaar", schrijft COA-bestuurder Joeri Kapteijns in juli 2022 over het dwingen van de gemeente Tubbergen om in Albergen een asielzoekerscentrum te maken. Uit tientallen interne documenten, mailtjes en Whatsappberichten die RTV Oost opvroeg, blijkt dat het COA de gemeente Tubbergen als proef nam om het dwingen van een gemeente bij azc-opvang te testen. Een reconstructie.
"Bijgaand de verkoopbrochure. Hierin staat het algemene verhaal", mailt de makelaar van hotel 't Elshuys in april 2022 aan het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA). Het Albergse hotel staat dan al drie jaar te koop. Ook voor een lege camping iets verderop in Vasse, met 110 staanplekken, heeft het COA dan interesse.

'Stemming omgeslagen'

De gemeente Tubbergen ziet de camping niet zitten, maar wil wel praten over hotel 't Elshuys. Dat enthousiasme wordt in een vervolggesprek minder groot als blijkt dat het COA er zo'n tweehonderd asielzoekers onder wil brengen.
De gemeenschap Albergen is te klein om een dergelijke grote groep op te kunnen vangen, vindt de gemeente, die er wel vijftig statushouders wil huisvesten. "De stemming was omgeslagen", blikt een medewerker van het COA later terug.
In gesprekken die daarna volgen houdt de gemeente voet bij stuk. Tot irritatie van het COA, want Tubbergen vangt al sinds zeker 2010 geen groepen asielzoekers meer op, terwijl in Nederland een asielcrisis gaande is.

Dwangmiddel

In de app- en telefoongesprekken die daarna volgen, geeft COA-bestuurder Joeri Kapteijns aan 'dat de locatie in aanmerking komt voor dwang'. Ondanks die waarschuwingen laat de gemeente op 21 juni weten niet mee te werken. Kapteijns geeft daarop intern de opdracht om te kijken of het dwangmiddel ingezet kan worden.
De stemming was omgeslagen
COA-medewerker
Tubbergen moet daarbij als 'pilot' dienen voor het toepassen van dwang, blijkt uit de interne communicatie. "Oefenen: eens moet de eerste keer zijn. Het dwingend juridisch instrumentarium is nog niet ingezet. Het is van belang te weten of een en ander standhoudt. Droog oefenen kan ook, maar echt oefenen lijkt verstandiger."
COA-bestuurder Kapteijns benadrukt dat de dwang 'wel waterdicht uitgezocht moet worden'. "Als ik ga bellen met de gemeente (en vervolgens een brief ga sturen), moet het echt 100 procent zeker zijn dat het juridisch kan en we het ook echt uit kunnen voeren. Als dat misloopt, dan zijn we in de rest van Nederland ook klaar."
Correspondentie over azc Albergen
Correspondentie over azc Albergen © Beeldbewerking RTV Oost/ANP

Voorbeeldfunctie

Tubbergen moet door die dwang 'een voorbeeld' worden voor andere gemeenten die nog niet voldoende asielzoekers opvangen. "Put your money where your mouth is", staat in de interne COA-memo 'Start het proces van de inzet dwingend juridisch instrumentarium op'. "Het zorgt voor een uitstraaleffect/voorbeeldfunctie naar andere gemeenten, waardoor wellicht ook in andere gemeenten eerder medewerking eerder wordt verkregen."
Begin augustus krijgt het COA groen licht van de verantwoordelijke ministeries voor het gebruik van dwang, in jargon het juridisch instrumentarium genoemd. Op vrijdag 12 augustus 2022 is de verkoop van hotel 't Elshuys aan het COA een feit. Drie dagen later maakt staatssecretaris Van der Burg (Asiel) bekend dat hij de gemeente Tubbergen gepasseerd heeft bij het aanwijzen van het azc.

'Eigenaresse is opgehitst'

De eigenaresse van het hotel wil na alle commotie die er ontstaat de verkoop terugdraaien. "De eigenaresse is opgehitst of onder druk gezet door omwonenden, haar makelaar is verbijsterd (en wij ook), de buurt heeft aangegeven het pand te willen kopen en eigenaresse heeft deze kant gekozen", schrijft het COA op 24 augustus. Het COA wint het kort geding en blijft zodoende de nieuwe eigenaar van het voormalig hotel.
Correspondentie over het azc
Correspondentie over het azc © COA
Begin september komen de staatssecretaris van de gemeente Tubbergen tot een compromis: in het voormalig hotel worden niet driehonderd, maar 150 asielzoekers opgevangen. In een persbericht schrijft de gemeente over 'noaberschap'. "Ik weet zeker dat veel inwoners van Tubbergen willen meehelpen", zegt toenmalig burgemeester Haverkamp.
Het COA reageert daarop met: "Niet vanuit ons, maar vanuit de gemeente bedacht. Dat klinkt echt mooi. Of ben ik nu naïef. De beelden van afgelopen weken in mijn hoofd synchroniseren hier nog niet mee."
Vijf maanden later staat het voormalig hotel in Albergen nog altijd leeg.
Het COA laat schriftelijk weten: "Het kabinet heeft juli vorig jaar het COA opdracht gegeven om gebouwen voor opvang van asielzoekers te kopen, ook met inzet van dit nieuwe instrumentarium. Het hotel in Albergen was de eerste gelegenheid die zich voordeed om, met inzet van het nieuwe instrumentarium, een gebouw voor de opvang van asielzoekers te kopen."
De gemeente Tubbergen zegt desgevraagd: "Wij hebben als gemeente Tubbergen altijd voor ogen gehad dat wij als gemeente(bestuur) ook onze bijdrage aan de asielproblematiek moeten leveren. Wij hebben altijd met open vizier de gesprekken gevoerd met het COA en in augustus met de staatssecretaris.

Inmiddels zijn we met omwonenden in een zogeheten gebruikersgroep en een veiligheidsgroep constructief aan werk met de daadwerkelijke invulling van het tijdelijke asielzoekerscentrum en de totstandkoming van een bestuursovereenkomst. Ook is de gemeente nog in afwachting van de aanvraag van de omgevingsvergunning door het COA."

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.