Vooroordelen over obesitas moeten verdwijnen: "Stigma's vergroten de problemen voor patiënt"

Het is vandaag Wereld Obesitas Dag, een dag die sinds 2020 jaarlijks op 4 maart wordt gehouden. Bedoeld om meer bewustwording voor de chronische ziekte te creëren. Obesitas is één van de grootste gezondheidsproblemen voor mensen, maar de oorzaak is een stuk complexer dan alleen maar ongezond of veel eten.

"Het is een complexe ziekte", aldus Tim Verhagen. "De manier waarop het ontstaat kan heel verschillend zijn. Het kan ontstaan door genetische aanleg. In de baarmoeder kan al bepaald worden of iemand aanleg voor overgewicht heeft. Maar het kan ook door bepaalde ziektes ontstaan. En dan is er nog een sociaal economisch deel."

"Als jij je constant zorgen maakt over of er bijvoorbeeld wel eten op tafel staat, dan sta je constant onder stress en is het moeilijk goede keuzes te maken." Verkeerde keuzes zijn dan snel gemaakt. "Het overkomt je ten dele ook."

'Eigen schuld, dikke bult' klopt dus niet. Sterker nog, dergelijke vooroordelen vergroten ook nog eens de kans dat de problemen verergeren: patiënten gaan geloven dat het hun eigen zwakte is. Dat merkt Verhagen ook: "Bij een arts aan tafel zitten voelt voor patiënten als verliezen. Patiënten kunnen door die stigma's juist een tegengestelde beweging maken en nóg ongezonder gaan leven. Je moet voorkomen dat patiënten in de stigma's gaan geloven."

Het behandelen van obesitas is complex, weten ze bij het obesitascentrum. "Bij ernstig overgewicht is het niet genoeg alleen de leefstijl aan te pakken. Het is zeker wel heel belangrijk, maar daar gaat iemand geen 30 of 40 kilo door afvallen." Daar is meer voor nodig, zoals bijvoorbeeld een maagverkleining. "Dan zie je dat mensen 60 tot 70 procent van hun overgewicht kwijtraken."

En in tegenstelling tot wat soms gedacht wordt, is zo'n operatie absoluut geen gemakkelijke uitweg. "Je moet niet onderschatten wat voor impact de operatie heeft op het leven. Daarom begeleiden we mensen die zo'n ingreep hebben gehad nog een aantal jaren daarna."

Door mensen te informeren over wat obesitas is en hoe het kan ontstaan, moet meer begrip komen voor patiënten. Wereld Obesitas Dag kan daar bij helpen, zegt Verhagen, net als bijvoorbeeld de informatieavond die het obesitascentrum 28 maart organiseert. "Uiteindelijk moeten we de strijd winnen door preventie. Maar we moeten vooral ook niet uit het oog verliezen dat mensen die het al hebben ook een zinvolle behandeling verdienen."

In Salland wordt sinds een jaar gewerkt met het programma Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI), om mensen met overgewicht te helpen. Het programma is een samenwerking van de huisartsen, leefstijlcoaches en Salland Zorgverzekeraar. Op dit moment zijn er meer dan dertig groepen met in totaal 553 deelnemers actief.

Bij GLI wordt niet alleen gekeken naar afvallen, maar ook naar gezond eten, bewegen, stressvermindering en op tijd rust nemen. Alles via een integrale aanpak, vertelt huisarts Martijn Romeijn van Huisartsen Hoge Hond in Deventer. "Het nieuwe normaal moet wat mij betreft worden: van behandeling naar preventie. Patiënten die op mijn spreekuur komen en die in aanmerking komen voor het GLI-programma wijs ik hier actief op."

Motivatie bij de patiënt is wel een belangrijke factor voor het slagen van het programma. "Het merendeel van de gemotiveerde patiënten heeft baat bij het programma”, ziet Romeijn. "Zij raken enthousiast door de gewichtsreductie en het verbeteren van allerlei gezondheidsklachten. Ook wordt het psychisch functioneren in veel gevallen gunstig beïnvloed."

"Toch is er ook een groep die veelal door een gebrek aan motivatie vroegtijdig afhaakt, al dan niet met het gegeven dat zij niet geschikt zijn voor deelname aan groepssessies. Denk bijvoorbeeld aan patiënten met een introverte persoonlijkheid of met angstklachten."

Het bespreekbaar maken van overgewicht is belangrijk in het programma, vertelt praktijkondersteuner Petra Visser. "We geven advies en als het nodig is, verwijzen we mensen door naar de GLI. De resultaten zijn wisselend, maar er zijn zeker deelnemers die mooie resultaten boeken."

"Met kleine stapjes kun je grote dingen bereiken. Bekijk het als een wc-rol: iedere keer scheur je een velletje wc papier af, als je dit blijft doen, zie je over een langere periode echt verschil, de wc-rol wordt steeds dunner."

"De meeste mensen raken gedemotiveerd als snel resultaat uitblijft. Raken gefrustreerd en vervallen in de oude leefstijl en gewoontes. Dat is jammer en niet nodig. Geduld en kleine veranderingen in bijvoorbeeld eetgewoontes kan al heel veel opleveren."