'Overheid geeft niet genoeg aandacht aan zwakke regio's zoals Twente'

De adviesraden die betrokken zijn bij het onderzoek zijn de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli), de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in het advies.

Om zicht te krijgen op wat er leeft in regio’s buiten de economische kerngebieden hebben de adviesraden vijf ’voorbeeldregio’s’ onderzocht: Twente, de Veenkoloniën, Parkstad Limburg, de Kop van Noord-Holland en Zeeuws-Vlaanderen. Er zijn gesprekken gevoerd met bestuurders in de regio's en met mensen die er wonen, werken of ondernemen. Daarbij was de rol van de rijksoverheid een terugkerend punt in de gesprekken.

Uit die gesprekken blijkt dat veel mensen in de eerdergenoemde regio’s zich voelen overgeslagen bij investeringen van het Rijk in de economie, de zorg, de infrastructuur, het openbaar vervoer, de culturele voorzieningen en het onderwijs. Inwoners hebben het idee dat de rijksoverheid niet goed begrijpt wat er in de regio speelt en te veel op afstand staat, ook letterlijk: tal van regionale vestigingen van overheidsdiensten zijn vertrokken of zelfs opgeheven. De landelijke overheid is hierdoor haar ‘voelsprieten in de regio’ kwijtgeraakt. luidt de kritiek.

De adviesraden concluderen dat in het huidige rijksbeleid investeringen vooral gaan naar regio’s die al sterk zijn. De drie raden pleiten voor ander beleid waarin het realiseren van brede welvaart overal in Nederland voorop staat. Hiervoor is het nodig dat de rijksoverheid bij de verdeling van gelden over de regio’s naast economisch rendement ook de bredere maatschappelijke opbrengsten meeweegt.

Dit moet eraan bijdragen dat een betere spreiding van onderwijs, zorg en rijksorganisaties over het land wordt gerealiseerd.

Ten tweede willen de raden dat de regio’s zelf kansenagenda’s ontwikkelen voor de lange termijn. Deze moeten de basis vormen voor langjarige en substantiële investeringen in de regio door het kabinet. Ten derde is een forse verbetering van de relaties tussen regio’s en rijk noodzakelijk om het belang van regionale ontwikkeling beter mee te kunnen wegen in het rijksbeleid en om regio’s meer stem te geven in de besluiten hierover.

Inwoners in onder meer Twente hebben lagere salarissen dan mensen die ergens anders wonen en hebben ook een lagere levensverwachting. "Een deel van deze regionale achterstanden vinden wij principieel niet te rechtvaardigen omdat ze de kansen van mensen op een gezond leven en op deelname aan de samenleving beperken", stellen de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli), de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB).

Volgens de raden is de overheid er vooral mee bezig om sterke gebieden, zoals grote steden, sterker te maken. Daar wordt geïnvesteerd in wegen, spoor, ziekenhuizen, scholen en woningbouw. De overheid hoopt dat zwakkere regio's daar uiteindelijk van profiteren, maar zo werkt het helemaal niet, zeggen de onderzoekers.

Het leidt er eerder toe dat mensen de zwakkere regio's verlaten op zoek naar betere kansen in de sterke regio's. Er zijn wel projecten om de probleemregio's te helpen, maar die zijn te klein en te kort om echt verschil te kunnen maken.

Volgens de adviesraden kunnen de problemen in de regio's op termijn ook schadelijk voor Nederland worden. Het ondermijnt het vertrouwen van mensen in de democratie, en als mensen zijn afgehaakt is het moeilijk om ze mee te krijgen in maatregelen die voor iedereen van belang zijn.

De Nederlandse overheid heeft zich te lang gericht "op alleen efficiëntie en doelmatigheid". Een overheid hoort juist ook "dienstbaar en dichtbij" te zijn. Dat zegt minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken)in reactie op het rapport.

"Het gaat pas goed met Nederland als het overal in Nederland goed gaat", aldus de minister. "Dit rapport stelt dat er door beleidskeuzes van de overheid te grote verschillen zijn ontstaan tussen hoe goed het gaat met regio’s. Dat kan nooit de bedoelingzijn." Voor de zomer komt het kabinet met een uitgebreide reactie.