Langstzittende Statenlid van Nederland blikt na 29 jaar terug: “We zijn slechts dagjesmensen"

Na bijna dertig jaar zat hij donderdagavond ineens op een andere plek in de Statenzaal. Niet op een zetel naast een SGP-collega, maar hoog op de publieke tribune. Geen deelnemer aan het debat, maar aandachtig toeschouwer. Even wennen, na 29 onafgebroken jaren vol begrotingen, moties, amendementen en interrupties.

“Ik zag de nieuwelingen van BBB, zelfs iemand van 19. Toen ik begon was ik de jongste, en ik was begin veertig." In 1994 is zijn eerste cursus op het provinciehuis ‘mailen’, en telden de Staten nog 63 zetels (nu 47). Hij weet de verdeling nog exact: “CDA 27 met 3 gedeputeerden, PvdA 13 met 2 gedeputeerden. D66 8, VVD 7. Toen had je als kleine partij weinig inbreng, dat is nu wel anders.”

Van Dijk vertelt het vanuit zijn lederen fauteuil in de woonkamer van zijn woning in Genemuiden. Naast hem, boven de voorzichtig brandende open haard, de zilveren erepenning van Overijssel. De eerste, ooit. Dinsdagavond ontvangen uit de handen van Commissaris van de Koning, Andries Heidema. Evenals de koninklijke onderscheiding Lid in de Orde van Oranje Nassau.

“Die laatste had ik wel verwacht, die krijg je als je twaalf jaar in het openbaar bestuur hebt gezeten. Maar de erepenning, heel bijzonder.” Hij staat even op. “Als eerste ook nog, kijk, hier staat ‘nummer 1’ in de achterkant gegraveerd. Ze gaan er niet mee strooien, zei Heidema nog.”

Zijn cijfers zijn dan ook indrukwekkend: 8 jaar raadslid in Genemuiden, 29 jaar en 5 dagen Statenlid, 5 Commissarissen van de Koning(in) meegemaakt, 6 keer de campagne aangevoerd als lijsttrekker, 20 jaar fractievoorzitter, 16 jaar lang nestor (langstzittende lid) van de Provinciale Staten in Overijssel.

En privé, niet onbelangrijk: dit jaar 40 jaar getrouwd, en binnenkort gaat het laatste kind uit huis, nummer 11. Tijd om iets kleiner te gaan wonen; aan het eind van de straat wordt de grond al bouwklaar gemaakt. Van Dijk (71) is opa van 11 kleinkinderen

Hoewel hij graag op de praatstoel zit, is de SGP’er een bescheiden man. Het geloof staat op één, zijn eigen rol relativeert hij graag. Hij was een ‘klein radertje in het openbaar bestuur’. Als politicus vervul je een rol met gezag, als dienaar van God, zo omschrijft hij het. Tijdens zijn afscheidsrede dinsdag citeerde hij: “Wij zijn slechts dagjesmensen, maar Jezus Christus is gisteren en heden dezelfde, en tot in eeuwigheid.”

Toch had Van Dijk in 2011 bijna kunnen rekenen op de luxe van een auto met chauffeur, als gedeputeerde. Tijdens de coalitieonderhandelingen met CDA, VVD en ChristenUnie hield hij serieus rekening met een bestuurdersrol. “Een keer bezig met de uitvoering, dat leek mij wel wat.”

Maar na druk vanuit de andere, grotere partijen ("Je laat het momentum nu niet lopen toch?"), moesten CU en SGP samen één gedeputeerde kiezen. Zo kwam CU’er Bert Boerman in het bestuur. “Zijn kinderen gingen naar het Pieter Zandt (reformatorische scholengemeenschap, red.). Niet doorslaggevend natuurlijk, maar wij konden er wel mee leven.”

Terwijl zijn vrouw koffie brengt, vliegt het gesprek door 29 jaar politieke herinneringen. Over nachtelijke debatten, toen dat nog kon.

“Vergaderden we tot 04.00 uur ‘s nachts door, na weer een schorsing zodat de coalitie kon overleggen. Toen ging het ook over de verhouding landbouw en natuur, het verplaatsen van bedrijven: de reconstructie landelijk gebied. Dat waren echt grimmige onderhandelingen, doorvergaderen tot ze eruit waren. Nu stopt het altijd rond 23.00 uur, omdat ze van GroenLinks de laatste trein willen kunnen pakken.”

Of over de huidige VVD-fractievoorzitter Erwin Hoogland, die een eerdere periode ook al Statenlid was. “Toen was het heel spannend rond Vliegveld Twenthe, of dat een luchthaven kon blijven. De coalitie had elke stem nodig. Hij is toen speciaal teruggevlogen vanuit Afghanistan, waar hij was uitgezonden, om mee te kunnen stemmen.”

Het gesprek gaat langs collega’s die overleden terwijl ze Statenlid waren, het stoomgemaal aan de Kamperzeedijk waar hij 1 miljoen euro voor lospeuterde, het Orkest van het Oosten dat 10 miljoen euro kreeg (“dat was zo op, die hebben niet waargemaakt wat ze zeiden te doen”) en het belang van unieke ‘kleine kernen’ zoals Genemuiden.

“En soms zit je er ook zelf naast, zoals met Museum de Fundatie”, vertelt hij met een glimlach. “Het museum wilde 5 miljoen euro van de provincie voor de bouw van ‘de wolk’ op het dak. Directeur Ralph Keuning kwam met erg optimistische bezoekersaantallen. Het papier is gewillig, dacht ik, wij zagen dat niet zitten. Maar nu moet ik toegeven: het is een eyecatcher, en de aantallen hebben ze gehaald.”

Via de wolf (‘wordt sentimenteel over gedaan’), D66-fractievoorzitter Jan Paternotte die de plannen van Overijssel afkeurde (‘Randstedelijke arrogantie’) en typische SGP-thema’s als abortus en het regenboogakkoord, komt het gesprek op de afgelopen vier jaar. SGP leverde voor het eerst een eigen gedeputeerde: Gert-Harm ten Bolscher. De kers op de taart voor Van Dijk, ondanks de verantwoordelijkheid voor het dossier Landbouw & Natuur.

Trekkers rondom het provinciehuis, geblokkeerde snelwegen, harde kritiek vanuit de eigen achterban en geëmotioneerde boeren die een commissievergadering in Overijssel lieten ontsporen. De portefeuille die de SGP graag wilde hebben, bleek een bron van polarisatie en onrust. “Die vergadering dreigde echt een handgemeen te worden. ‘Dat je dit nog wil doen’, zei ik daarna wel tegen Gert-Harm.”

Toch overheerst de trots. Ondanks de onrust buiten, kon Ten Bolscher op veel steun rekenen in de Staten. “Het plan voor de omvorming van het platteland, waar we als provincie 5 miljard euro voor vragen van het Rijk, is met 40 van de toen 45 aanwezigen aangenomen. Nee, het was niet altijd een makkelijke boodschap, maar de wet is leidend. Het gezag van de overheid staat recht overeind. Inspraak om de inspraak moet je niet altijd doen.”

Hij zag de provinciale politiek in bijna 30 jaar opener worden. Uit de bestuursbunker komen. Meer luisteren naar kleinere partijen. Desondanks won BBB toch verrassend ruim, vooral omdat mensen zich niet gehoord voelen. “Dat was echt een afrekening met het landelijke beleid. De kiezer wil iets wat wij hier al deden. In het vorige coalitieakkoord stond al ‘Trots op de boer’, omdat wij dat erin wilden hebben.”

Vier jaar geleden ging hij als voormalig onderwijzer en schooldirecteur met pensioen, nu zit ook zijn politieke loopbaan erop. Nadat zijn vrouw wijzend op de klok heeft gezegd dat de lunch klaar staat ('Als hij eenmaal begint met praten, houdt hij niet meer op'), geeft Van Dijk nog enkele tips voor de nieuwe BBB'ers en andere Statenleden: breng focus aan, kies voor zaken die je liggen, en steek je antennes uit. En:

“Soms kostte het ook een zaterdagochtend en -middag. Maar ik heb op zondag nooit politiek werk gedaan. De rustdag is erg belangrijk. De laatste jaren was het ontspannen werken, juist dan is dit een mooie bezigheid. Want het is best boeiend werk.”