Familiebedrijven kregen te weinig aandacht van overheid: "Belang werd onvoldoende herkend"

Het waren economisch andere tijden. Waar bedrijven nu met een schreeuwend tekort aan personeel kampen, zag de wereld er zo'n acht à tien jaar geleden heel anders uit. Dubbel zoveel mensen zaten werkloos thuis. Dan moet je als provincie ook iets, zeker als je als gedeputeerde verantwoordelijk bent voor de regionale economie. Zoals Eddy van Hijum toen was, en nu nog steeds is. De logische route? Grote bedrijven verleiden om zich in Overijssel te vestigen.

"Dat klinkt altijd heel interessant. Het kan in één klap honderden banen opleveren." Maar toch slaat Overijssel een andere weg in. Met hetzelfde doel: meer banen. "Hoe ziet onze regionale economie eruit? Dat zijn voornamelijk familiebedrijven, bovengemiddeld veel. De vraag die we onszelf stelden was dan ook: waar investeer je in? Als je bij elk familiebedrijf twee extra banen kan creëren, dan ben je er ook."

Niet dat Overijssel al grote concerns vanaf dat moment aan de provinciegrens tegenhield. En nee: Overijssel investeerde ook niet plots de halve begroting in familiebedrijven. Maar de omslag in het denken was groot. En blijkt nu een voorbeeld voor de rest van het land.

"Jarenlang is het maatschappelijk belang van familiebedrijven onvoldoende gezien", erkent Van Hijum. "Vanuit de overheid ging de aandacht heel vaak naar startups, innovatie. En naar de grote concerns, beeldbepalende bedrijven. Daar lag de nadruk op. 'Familiebedrijven' klinkt dan een beetje belegen. Terwijl de werkelijkheid heel anders is. Familiebedrijven moeten centraal staan in het regionale economiebeleid."

Familiebedrijven onderscheiden zich volgens Van Hijum flink van andere ondernemingen. "Het belang van de werknemers, de omgeving, de toekomstige generaties: familiebedrijven kijken breder dan alleen naar winst op korte termijn. De betrokkenheid bij de regio is enorm, deze bedrijven verhuizen niet snel. Ze bouwen jarenlange relaties op met klanten, andere ondernemers, de overheid. Het is noaberschap in ondernemerschap."

Daarnaast is het werken met familie bijzonder, en soms een uitdaging. Net als de overdracht van een bedrijf. "Dat roept specifieke vragen op, daar moet specifieke aandacht voor zijn. Een familiebedrijf is niet alleen maar 'hoera'. Relaties kunnen problematisch zijn, oplossingen in de weg staan. Dat risico moet je onderkennen."

Wie hulp kan gebruiken bij een overname door een jonge generatie, kan in Overijssel gebruik maken van de subsidie Jonge bedrijfsopvolgers. Dat gaat om subsidiebedragen tussen de 10- en 20.000 euro. Familiebedrijven die willen verduurzamen of digitaliseren, kunnen een voucher van 2000 euro krijgen. Ook zijn er binnen het programma Family Next (dat Overijssel samen draait met het Landelijk Expertisecentrum Familiebedrijven van Windesheim) mogelijkheden om te leren van een coach, een ervaringsdeskundige binnen familiebedrijven en netwerkbijeenkomsten.

Van Hijum vervolgt: "Zo'n regeling voor bedrijfsovernames hebben we afgekeken van de agrarische sector, daar bestond het al. Waarom doen we dat in Overijssel ook niet met familiebedrijven? Ook om te tonen: we waarderen deze bedrijven." Dat is volgens Van Hijum de kern. Waardering tonen.

"Als provincie zijn onze mogelijkheden beperkt, maar we kunnen vooral zeggen: wij zien jullie, we vinden dit belangrijk. En waar we kunnen helpen, helpen we. In de laatste jaren is er een golf aan overnames geweest, veel mkb'ers zijn overgenomen door buitenlandse partijen. Dan kan je zeggen, dat is de markt. Ik zou zeggen: die in de regio gewortelde familiebedrijven moet je proberen te behouden. Die kennen een bijzondere betekenis. Op de vrije markt halen grote concerns als sprinkhanen soms het hart en ziel uit bedrijven."

Overijssel kent dus speciaal beleid voor familiebedrijven. En dat is niet zo vanzelfsprekend. In 2019 sloot de provincie een zogeheten 'MKB deal familiebedrijven' met het ministerie van Economische Zaken, net als Limburg. "Staatssecretaris Mona Keijzer omarmde dat volledig, kwam regelmatig op bezoek. Onze aanpak kreeg steun van het ministerie, en nu zie je dat andere provincies ook zulke programma's als Family Next opzetten", zegt Van Hijum. "Maar vanuit Den Haag dreigt de aandacht op te drogen. Dus die oproep zou ik wel aan het kabinet willen doen: pak die draad weer op, het is echt van belang voor onze regionale economie."

De tijd dat familiebedrijven als 'belegen' werden gezien, moet wat betreft Van Hijum dan ook voorbij zijn. Extra aandacht, benaderen als bijzondere, specifieke groep. "Ook in het onderwijs. Ook daar gaat het vaak over startups, bedrijven beginnen. Maar benoem richting studenten ook de optie om de onderneming van hun ouders over te nemen."

Wat dat betreft zit Hogeschool Windesheim op de juiste plek, met het Landelijk Expertisecentrum Familiebedrijven binnenboord. Van Hijum benadrukt dat het lectoraat hem ook op het spoor van het belang van familiebedrijven zette. Nu staat het programma Family Next rechtovereind, in samenwerking met ondernemersorganisaties. "Daar ben ik wel trots op, hoe we dat samen doen. En het wordt ook herkend. Maar, zoals ik al zei: vanuit Den Haag mag er wel een tandje bij."