Nieuws

Van zandafgraving tot Rijksmonument: Tuindorpbad Hengelo viert 100e verjaardag

Tuindorpbad Hengelo
Tuindorpbad Hengelo © Tuindorpbad Hengelo
Wat kunnen we doen met die enorme vijver midden in de wijk? Van het antwoord op die vraag, ruim 100 jaar geleden, profiteert de Hengelose wijk Tuindorp 't Lansink nog steeds. Het Tuindorpbad - want dat was het antwoord op de vraag - staat dit hele zwemseizoen in het teken van het 100-jarig bestaan: gestart in 1923, ooit bijna definitief gesloten vanwege bezuinigingen, maar mede door inzet van de wijkbewoners nu het oudste natuurzwembad van Nederland. "Uniek", zegt bestuurslid Janine Francken vol trots.
Als in de eerste decennia van de vorige eeuw de eerste stenen van de nieuwe Hengelose wijk worden gelegd, is er zand nodig. En waarom zou je van ver weg halen, wat dichtbij ook te vinden is? In de wijk zelf is voldoende zand en zo ontstaat een zandafgraving, die zich met water vult. Wijkbewoners komen met het idee om er een bad- en zweminrichting in te bouwen, met andere woorden: er komt een natuurbad in de wijk!
Vrijwilligers over 100 jaar Tuindorpbad Hengelo: "Uniek in heel Nederland"
Bedrijven en bewoners brengen samen het geld bij elkaar om het zwembad te realiseren. In 1923 is het zover: het Tuindorpbad opent de deuren en al heel snel neemt het zwembad een belangrijke plek in de wijk in. Het wordt een ontmoetingsplek en de hele wijk stroomt naar het zwembad. Bestuurslid Janine Francken: "Het Tuindorpbad was verbindend voor de hele wijk. En dat is het nog steeds."
Zwemmen in Tuindorpbad Hengelo
Zwemmen in Tuindorpbad Hengelo © Tuindorpbad Hengelo
Het gaat jarenlang goed, tot er donkere wolken aan de horizon verschijnen. Aan het eind van de jaren '50 komt de gemeente namelijk met het plan om een modern zwembad te bouwen. Op zich hoeft dat geen probleem te zijn, maar dat nieuwe zwembad moet in de buurt van het Tuindorpbad komen. Met andere woorden: concurrentie! Maar: de plannen gaan van tafel en het zwembad komt er niet.

Concurrentie

Bijna tien jaar ligt het plan ineens toch weer op tafel in de vorm van een combibad dat in Hengelo Noord moet worden gerealiseerd. Een aantal jaren later is het nieuwe zwembad klaar, wat als gevolg heeft dat veel mensen het Tuindorpbad de rug toekeren. In 1972 wordt de gemeente eigenaar van het natuurzwembad, maar er is geen verplichting tot exploitatie.
Een stichting bestaande uit wijkbewoners neemt de exploitatie op zich eneen aantal jaren later zijn het weer buurtbewoners die bijspringen met hand- en spandiensten om de exploitatiekosten te verkleinen. Dat geeft ook wel het sociale belang van het natuurbad aan en eigenlijk is zo'n beetje de enige reden dat het zwembad in die tijd open blijft de inzet van de buurbewoners. Eind jaren '70 komt ook de exploitatie in handen van de gemeente Hengelo.
Tuindorpbad viert 100-jarig bestaan
Tuindorpbad viert 100-jarig bestaan © Tuindorpbad Hengelo
Opnieuw donkere wolken aan de horizon in 1987. De gemeente Hengelo moet bezuinigingen en het Tuindorpbad dreigt om die reden gesloten te worden. Maar dat wordt niet zomaar gepikt en na een roerige raadsvergadering wordt besloten dat Tuindorpbad niet gaat sluiten maar dat het onderhoud tot een minimum wordt beperkt. Maar opnieuw schieten de buurtbewoners te hulp: zij houden het natuurbad in de benen.
Er wordt uiteindelijk een Stichting Beheer en Exploitatie Tuindorpbad opgericht, in 1995. In dat jaar worden er ook restauratiewerkzaamheden uitgevoerd. Het natuurbad is tot Rijksmonument uitgeroepen omdat de zwemvijver en de bijbehorende gebouwen van cultureel-, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang zijn.

Erkenning als parel

Bij het 100-jarig bestaan vrezen vrijwilligers en bestuursleden niet langer voor het voortbestaan van het Tuindorpbad. Janine Francken: "Het is 2 keer kantje boord geweest als het om sluiting gaat. Ik heb zelfs verhalen gehoord dat het Tuindorpbad gedempt zou worden om er huizen te bouwen. Nu denk ik dat sluiting nooit meer gaat gebeuren. De gemeente Hengelo vindt het inmiddels ook een parel. En het is een Rijksmonument."
Hans Bertens, verantwoordelijk voor onderhoud, prijst zich daarmee gelukkig. "Het water is soms koud, maar de sfeer hier is warm. Het is een warm bad waarin je terecht komt met vrijwilligers en bezoekers. Een plek waar mensen elkaar kennen. En niet anoniem in de massa opgaan zoals in grote zwembaden. Die sfeer van het Tuindorpbad spreekt mij erg aan."
Hans Bertens, verantwoordelijk voor het onderhoud: "Het water is koud, de sfeer is warm"
Hans Bertens, verantwoordelijk voor het onderhoud: "Het water is koud, de sfeer is warm" © RTV Oost / Bart Kieft
Maar om dat in stand te houden is veel vrijwillige inzet nodig, alleen de twee badmeesters zijn betaalde krachten. Tientallen mensen houden zich dan ook bezig met het reilen en zeilen van het oudste binnenstedelijke natuurbad van Nederland. Toch zijn er ook flinke kostenposten, vooral door de monumentale status van het bad met daarbij de gebouwen.

Rijksmonument vraagt onderhoud

Penningmeester Jasper Meere zegt daarover: "Aan de kwaliteit van het natuurwater zijn we geen geld kwijt, maar wel aan de voorwaarden die worden gesteld aan het Rijksmonument. We moeten regelmatig schilderen en ander onderhoud plegen. Maar uiteindelijk spelen we financieel quitte."
Penningmeester Jasper Meere hangt slingers op: "We spelen financieel quitte"
Penningmeester Jasper Meere hangt slingers op: "We spelen financieel quitte" © RTV Oost / Bart Kieft
En dus kunnen vrijwilligers en bezoekers met een vrij gemoed de feestelijkheden rond het 100-jarig bestaan vieren. Penningmeester Jasper Meere hangt de slingers op tussen het badmeestershok en de gemeenschapsruimte. En ook de badhokjes worden feestelijk aangekleed. "Een 100-jarig bestaan is niet niks, dus dat gaan we zeker vieren", zegt hij.
Vanaf 10 uur vanochtend zal het bad voor de zwemmers weer geopend worden. Daarna zullen allerlei activiteiten plaatsvinden, waaronder de opening van een expositie met oude foto's en materialen en een bijeenkomst in een feesttent, direct naast het zwembad. "Natuurlijk kan het Tuindorpbad nóg 100 jaar mee", glundert onderhoudsman Hans Bertens (77) tenslotte. "Dat geldt niet voor mij, maar dit bad heeft zeker een goede toekomst."

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.