Nieuws
Na stikstofcrisis dreigt nu watercrisis: "Nederland komt stil te liggen"
"De kwaliteit en kwantiteit van het oppervlakte- en grondwater in Nederland staan onder druk." De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) laat er geen gras over groeien in een advies dat gisteren is aangeboden aan minister Harbers. Als niet per direct maatregelen worden genomen, komen economische activiteiten - zoals in de landbouw - volgens de raad stil te liggen. "Net zoals is gebeurd in het stikstofdossier."
Het is zo slecht gesteld met het oppervlakte- en grondwater in Nederland, en dus ook in onze provincie, dat grote problemen op de loer liggen. Overheidsmaatregelen zijn 'vrijblijvend' en 'weinig concreet', gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk voeren hun taken voor een gezonde waterkwaliteit onvolledig uit en toezicht en handhaving schieten tekort.
Om de kwaliteit van water op peil te brengen, moeten bijvoorbeeld regels voor meststoffen en gewasbeschermers worden aangescherpt. Dat geldt ook voor regels voor het lozen van gevaarlijke stoffen, zoals recentelijk in het Twentekanaal. Dit stelt de Rli in het alarmerende advies Goed water goed geregeld dat gisteren aan minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat is aangeboden.
Met daarin een dringende waarschuwing: als niet direct actie wordt genomen, stevent Nederland na de stikstofcrisis af op een tweede milieucrisis: de watercrisis.
'Onvoldoende bewust van urgentie'
Met die eerste is vrijwel iedereen bekend, stelt de Rli. "Maar van de knelpunten rond het Nederlandse oppervlakte- en grondwater is de samenleving veel minder doordrongen", aldus de raad die stelt dat ook beleidsmakers - lokaal, provinciaal en landelijk - onvoldoende bewust zijn van de urgentie om waterproblemen aan te pakken.
En haast is geboden, stelt de Rli. In 2027 moet Nederland namelijk voldoen aan Europese afspraken over voldoende schoon grond- oppervlaktewater. "Maar dat is vrijwel zeker niet haalbaar", aldus de raad. Met verstrekkende gevolgen, luidt de waarschuwing van de Rli: "Wanneer de KRW-doelen niet op tijd worden bereikt, kunnen economische activiteiten in Nederland – zowel in de landbouw als in de rest van de economie – stil komen te liggen."
Driekwart verontreinigd
De problemen die spelen in het water in onze sloten, beken, kanalen, rivieren en meren liegen er volgens de Rli niet om. Die stelt dat driekwart van al dit oppervlaktewater is verontreinigd met bestrijdingsmiddelen, meststoffen, afvalstoffen als medicijnresten afkomstig uit huishoudens en (deels illegale) lozingen door industriebedrijven.
Dioxaan in Twentekanaal
Door incidenten in het productieproces, loosde het Deldense chemiebedrijf KLK Kolb Specialties in 2021 het kankerverwekkende dioxaan in een sloot. De vergunning om gezuiverd water te mogen lozen op een sloot die uitkomt op het Twentekanaal, was enkele jaren daarvoor verleend door toezichthouder Waterschap Vechtstromen. Maar de installatie die het productiewater moest zuiveren, haalde geen dioxaan uit het water. Waterbedrijf Vitens en Rijkswaterstaat ontdekten de lozing.
Door incidenten in het productieproces, loosde het Deldense chemiebedrijf KLK Kolb Specialties in 2021 het kankerverwekkende dioxaan in een sloot. De vergunning om gezuiverd water te mogen lozen op een sloot die uitkomt op het Twentekanaal, was enkele jaren daarvoor verleend door toezichthouder Waterschap Vechtstromen. Maar de installatie die het productiewater moest zuiveren, haalde geen dioxaan uit het water. Waterbedrijf Vitens en Rijkswaterstaat ontdekten de lozing.
De directie van KLK Kolb beloofde beterschap en het Twentekanaal werd een week lang doorgespoeld om het dioxaan af te voeren. Een actie die Rijkswaterstaat in mei van dit jaar moest herhalen na twee nieuwe dioxaanlozingen door het Deldense chemiebedrijf.
Daarmee is de waterkwaliteit in ons land het slechts van alle EU-landen, stelt het de Rli. "Bovendien waarschuwt het RIVM dat in de komende jaren, tussen nu en 2030, een tekort aan drinkwater dreigt." De raad adviseert daarom om het oppompen van grond- en oppervlaktewater in alle gevallen vergunningplichtig te maken in gebieden waar watertekorten dreigen.
700 miljoen liter water uit bodem Hengelo
Het Enschedese bedrijf NX Filtration bouwt in Hengelo een nieuwe fabriek, waar het vanaf volgend jaar membranen wil maken die bijvoorbeeld chemicaliën en medicijnresten uit grond- en oppervlaktewater filteren. Om die waterzuiverende filters te kunnen maken, is veel water nodig: 700 miljoen liter per jaar. Het bedrijf wil dat water oppompen uit de grond en het Twentekanaal, provincie Overijssel overweegt daar een eeuwigdurende vergunning voor af te geven.
Het Enschedese bedrijf NX Filtration bouwt in Hengelo een nieuwe fabriek, waar het vanaf volgend jaar membranen wil maken die bijvoorbeeld chemicaliën en medicijnresten uit grond- en oppervlaktewater filteren. Om die waterzuiverende filters te kunnen maken, is veel water nodig: 700 miljoen liter per jaar. Het bedrijf wil dat water oppompen uit de grond en het Twentekanaal, provincie Overijssel overweegt daar een eeuwigdurende vergunning voor af te geven.
Omwonenden, natuurpartijen en Waterschap Vechtstromen zijn er niet gerust op. Zij vrezen voor de gevolgen van grondwaterdaling en maken zich zorgen over zo'n 900 bomen die dreigen te verdrogen als er geen actie wordt ondernomen.
Om een Nederlandse watercrisis af te wenden, wachten de overheden en de waterschappen een aantal forse opgaven. "Zo dienen de algemene regels voor meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en het lozen van gevaarlijke stoffen te worden aangescherpt. Ook moeten de waterschappen verplicht worden om rioolwaterzuiveringsinstallaties te verbeteren."
'Alles op alles'
Achteroverzitten is er volgens de adviesraad niet bij. Om te voorkomen dat Nederland verder op slot gaat, waardoor de landbouw en de woningbouw in de knel komen, moeten de voorgestelde maatregelen snel worden ingevoerd. Minister Harbers laat in een reactie weten "alles op alles" te zetten om de Europese eisen over waterkwaliteit toch te halen.
Net als de Rli noemt hij het "cruciaal dat onze rivieren, meren, beken, en ook ons grondwater, schoon en gezond zijn".
