Morgen flink stuk fietsen? "Dauwtrappen wordt rupshappen"

Ben je van plan om morgen te gaan dauwtrappen? Zet dan je zonnebril op en houd je mond dicht. Met dat laatste wordt de fietstocht niet gezelliger, maar het voorkomt dat een veelgeziene veelvraat zelf opgepeuzeld wordt. Want de rupsen van wintervlinders laten zich in groten getale zien. "En dan wordt dauwtrappen rupshappen."

Voor de een is het reden om bosrijke omgevingen te vermijden. Voor de ander, zoals Arnold van Vliet van de Wageningen University, is het juist een reden om eropuit te gaan. "Het is lente op z'n mooist nu. Het is goed om te beseffen dat de rupsen aan het werk zijn. Met heel veel tegelijk. Kijk en verwonder je. En weet: ze zijn niet gevaarlijk."

Maar wat hangt daar nou in de bomen? Het is niet de eikenprocessierups, weet Van Vliet. "Die zitten nu al wel als kleine rupsjes bij elkaar, ook om te eten, maar laten zich niet of nauwelijks individueel naar beneden zakken." Het gaat volgens de bioloog vooral om rupsen van de Kleine wintervlinder, de Grote wintervlinder, de Kleine voorjaarsuil en de Eikenbladroller die, zoals de naam al verklapt, zich specifiek in en onder eiken laat zien.

De Eikenbladroller (Tortrix viridana) wikkelt een deken van spindraden om de stam en doet zich onderwijl te goed aan het verse, groene blad in de eik. Als er in de ene eik een eind dreigt te komen aan dat feestmaal, laat de rups zich aan een spindraad zaken in de hoop dat de wind de veelvraat in een andere, nog niet kaalgevreten eik blaast.

De jonge, beweeglijke rupsjes verschijnen vanaf eind april en vreten van de bladeren die ze samenspinnen of die ze in slordige bladrollen veranderen waarin de rupsen zich verpoppen. Voordat het zover is, kan het grijsgroene rupsje met zwarte stippen en een zwarte kop, samen met de groene Kleine wintervlinder, complete eikenbossen kaalvreten.

"Je ziet nu heel veel kaalvraat. Bomen waren groen, nu is veel blad weg. Dat geeft wel aan hoe veel rupsen er dit jaar zijn", zegt Van Vliet. "En omdat ze met zo veel zijn, komen ze voedsel tekort. Daarom bungelen ze nu aan de boom." En ja, dan belandt er wel eens een rups in het haar of in de mond. "Of het een plaag is? Ik houd niet zo van dat woord. Het zijn er veel en sommigen zullen dat een plaag noemen. Al is voor sommige mensen één rups op de jas al een plaag."

Bijkomend fenomeen, naast de trapeze-act van de rups, is wat Van Vliet de 'rupsenpoepregen' noemt. En dat is precies wat het is: poep van de vele rupsen die in de bomen zitten en die je - als een regenbui - hoort vallen. "Omdat het er zo veel zijn." Dat klinkt niet echt fris, maar weet de bioloog, het geeft geen plakkerige toestanden zoals bij bladluis. "Dit is een mooie, droge korrel."

Of die rupsenpoep een goede bemester is? Dat antwoord moet de bioloog verbonden aan de universiteit van Wageningen schuldig blijven. Al weet hij wel dat de kaalgevreten bomen wat extra energie kunnen gebruiken. "Die krijgen echt een klap hierdoor. Na jaren van droogte is er eindelijk voldoende water en dan krijg je die enorme kaalvraat." Aangevreten bomen krijgen over ongeveer een maand wel weer nieuw blad, maar het kost de boom veel energie. "Dat kan de vitaliteit van de boom schaden."

Voor vogels is het ondertussen feest. "Doordat er zo veel rupsen zijn, hoeven zij hun bek maar naar links of rechts te doen en ze hebben al voedsel. Die kiest nu eerder voor een lekkere kale wintervlinderrups dan voor een harige eikenprocessierups", zegt Van Vliet. "En geef 'm eens ongelijk!"

De jeukrups, wil de bioloog nogmaals gezegd hebben, is nog niet zo zichtbaar. De kenmerkende nesten vormen ze pas vanaf het eind van de maand. En of de massale aanwezigheid van wintervlinderrupsen een voorbode is voor het aantal eikenprocessierupsen die straks op pad gaan? "Het goede nieuws is dat we de afgelopen jaren minder eikenprocessierupsen hebben gezien." En gaat de jeukrups weer aan de wandel in eikenbomen, dan is het nog maar de vraag of de Eikenbladroller voldoende groenvoer voor zijn collega-rups heeft overgelaten.