Bijna helft Overijsselse gemeenten doet TikTok in de ban: "Vrees voor spionage China"

Ambtenaren van in ieder geval tien Overijsselse gemeenten hebben geen toegang meer tot de populaire Chinese app op hun werktelefoon. In sommige gevallen wordt het gebruik onmogelijk gemaakt door beheersoftware van gemeenten. Ook voor medewerkers van de provincie Overijssel is het gebruik van TikTok niet toegestaan op hun werktelefoon.

"De reden voor het verbod is de vrees voor spionage door de Chinese overheid. Door de app te installeren op een telefoon is bijvoorbeeld je locatie en andere privacygevoelige informatie beschikbaar", reageert een woordvoerder van de gemeente Enschede.

Spionage bij gemeenteambtenaren door TikTok en China, hoe reëel is dat eigenlijk? "TikTok slaat allerlei gegevens van gebruikers op", legt social media-redacteur Maxime Gokoelsing uit. "Dat gaat van jouw interesses, dus wat je bekijkt en leuk vindt, tot de apps die op je telefoon staan. Elke dertig seconden wordt die informatie naar het hoofdkantoor van TikTok - in China - gestuurd."

Daarmee zijn de gegevens nog niet in handen van de Chinese overheid. "Maar dat is zo geregeld" legt Sjoerd den Daas, China-correspondent van de NOS, uit. "Chinese bedrijven zijn verplicht om data te overhandigen aan de Chinese overheid als daar om gevraagd wordt. En dan is het natuurlijk niet zo dat TikTok het 'op een bordje' geeft. TikTok zal ook vragen waarom China die gegevens nodig heeft. Maar als China écht wil, kunnen ze TikTok zo onder druk zetten dat de gegevens wel overgeleverd worden."

Eind februari waarschuwde ook de AIVD in een advies voor "verhoogde spionagerisico's" van apps die worden beheerd in landen met "een offensief cyberprogramma gericht tegen Nederland". Als voorbeelden noemde de inlichtingendienst China, Rusland, Iran en Noord-Korea. Volgens de AIVD is TikTok "een actueel voorbeeld" van een app waarvoor de waarschuwing geldt.

Ambtenaren kunnen TikTok natuurlijk nog wel gebruiken op hun privételefoon. Wel wordt dat door de gemeenten actief afgeraden. "We kunnen de app niet verbieden op telefoons die niet van de gemeente zijn. Wel benadrukken we het belang om je bewust te zijn van de risico's van het gebruik van risicovolle applicaties als TikTok, ook op privételefoons", reageert de gemeente Almelo.

Toch zijn er ook gemeenten die zich niet druk maken om de privételefoons. Hoewel Haaksbergen TikTok verbiedt op werktelefoons, mogen ambtenaren privé wel filmpjes bekijken en maken op de app. "De gemeente bemoeit zich niet met privételefoons van medewerkers", reageert een woordvoerder.

Ook in Deventer delen ze die mening: "Medewerkers zijn prima in staat om hun eigen afweging daarin te maken."

Ondanks alle waarschuwingen verbiedt de andere helft van de Overijsselse gemeenten het gebruik van TikTok op werktelefoons niet. Zo laat de gemeente Wierden in een reactie weten dat beleid niet nodig is, omdat ambtenaren in Wierden geen TikTok gebruiken. "Voor zover nu blijkt zijn onze medewerkers niet actief op de app, in ieder geval niet op hun werktelefoon. Ook maken wij als gemeente geen gebruik van TikTok als medium. Voor nu zijn hierover dus geen afspraken gemaakt binnen onze gemeente, maar ontwikkelingen worden uiteraard gevolgd."

In Steenwijkerland zien ze een verbod voorlopig nog niet zitten. "Afspraken maken is beter dan een verbod opleggen. Wij verbieden het gebruik van TikTok niet." Ook Zwolle legt geen verbod op. "We stimuleren dat medewerkers bewust omgaan met apps als TikTok. Maar we verbieden het gebruik niet."

Andere gemeenten denken nog na over een TikTok-verbod. "We bekijken nu wat de risico's zijn van het gebruik van social media-apps en op basis daarvan besluiten we of we het blijven toestaan of niet", aldus de gemeente Twenterand.

De gemeente Borne twijfelt of een verbod überhaupt zin heeft. "Het is de vraag of een verbod op een app de risico’s wegneemt en of er ook nadelen zijn aan het verbieden van het gebruik van een app. Spionage en bewezen privacyproblemen zijn niet voorbehouden aan TikTok, maar gelden voor WhatsApp, Facebook, Instagram, Telegram, Twitter, Snapchat, BeReal, ChatGPT en naar verwachting ook voor toekomstige apps. We hebben als gemeente dus nog geen positie ingenomen."