Jeugdcriminaliteit in Twente verhardt: zware mishandelingen en berovingen door minderjarigen

Het is de zogenoemde 'Bridge-groep'. Zo'n twintig jongeren tussen de 13 en 18 jaar oud, die met elkaar afspreken via social media als Snapchat en TikTok. "Zulke heftige mishandelingen door een grote groep jongeren hebben we hier niet eerder gezien", zegt de Hengelose burgemeester Sander Schelberg. "Het heeft ons echt verbaasd. Jongeren die geen idee hebben waar ze mee bezig zijn. Het gebeurt snel, maar het heeft grote gevolgen voor het slachtoffer en de daders."

Bij een ander incident op een schoolplein in de Berflo Es wordt een minderjarige jongen zo gruwelijk in elkaar geslagen door een groep jongens dat ooggetuigen vreesden voor zijn leven. Na een aantal maanden lukt het de politie om de groep jongeren in beeld te krijgen. Eén voor één worden ze opgepakt. Mede omdat de jongeren hun daden filmden, kon de politie meerdere daders identificeren. "Toen moesten we doorpakken", vervolgt Schelberg. "We hebben samen met de politie en Openbaar Ministerie een plan gemaakt. De opgepakte jongeren werden vervolgd en we hebben ze allemaal, met hun ouders, uitgenodigd in het gemeentehuis."

Van de minderjarigen daders blijkt het gros in 'normale' gezinnen op te groeien, stelt Carlo Dronkers, officier van Justitie. "Dan hebben we het dus over kinderen die in een goede omgeving opgroeien. Waarbij er geen enkel signaal is dat ze op het verkeerde pad raken. En dat zagen we ook terug in de rechtszaal, waarbij ouders zich diep schamen voor wat hun kind gedaan heeft. Maar dat is juist ook zo zorgelijk. Dat uit het niets zo'n groep zulke gewelddadige mishandelingen pleegt."

Drie van de tien minderjarigen die voor de rechter verschenen zijn, kregen poging doodslag ten laste gelegd. De zwaarste straf die werd opgelegd, is bijna een jaar jeugddetentie, twee jaar jeugdreclassering, tweehonderd uur taakstraf en het moeten betalen van een schadevergoeding. "Daarmee heeft de rechter een duidelijk signaal afgegeven", stelt Dronkers. "Dit is bijna de maximale straf voor een minderjarige. En niet te vergeten dat dit bij tien kinderen een strafblad oplevert."

De rechter bekijkt per individueel geval welke straf passend is. "Eerst kijken wij als Openbaar Ministerie wie de echte daders zijn en wie de meelopers zijn. Daarna kijkt de rechter in zijn oordeel naar hoe de jongeren zich gedragen. Tijdens de zitting en het politieverhoor bijvoorbeeld. Als we merken dat de jongere zich oprecht schaamt en berouw toont, nemen we dat mee in de strafeis. Diegene die dat niet doet, merkt dat ook."

De gewelddadigheid schokt ook de Hengelose politiechef Hester Scholten. "Ik belde vorig jaar de burgemeester na wéér een mishandeling. Toen zei ik: 'We hebben het dieptepunt bereikt.' We stonden toen in linie met agenten met wapenstokken bij een middelbare school om een bedreigde jongen te beschermen. Dat was één van de laatste ingrepen die we moesten doen."

Het is een flinke verandering in het beeld dat de politie in Hengelo van jeugdgroepen had. "We zagen altijd dat het begon met wat hinder, daarna overlast en daarna werd een jeugdgroep mogelijk crimineel. Maar nu zien we een groep ontstaan die vanaf het begin al crimineel is. En dat gaat ook nog eens op een andere manier."

Scholten doelt op het gebruik van sociale media. "Voor corona zagen we de jeugdgroepen op straat. Agenten zien ze, maken een praatje en houden zo contact. Maar nu hadden we geen zicht op de groepen doordat ze op het internet met elkaar afspraken. En als ze bijeenkwamen, was dat om bijvoorbeeld iemand zwaar te mishandelen.

Omdat de groep hun daden filmden, gingen er schokkende beelden rond op het internet. "Ik ben daar zelf ook echt van geschrokken. Heel heftig. Je zal je kind maar zien liggen op de grond, terwijl hij in elkaar wordt geslagen en geschopt. En vaak werd er geen melding gedaan bij de politie, uit schaamte."

De bridge-groep heeft de gemeente Hengelo, de politie en het Openbaar Ministerie op scherp gezet. Zo'n reeks mishandelingen door minderjarigen mag niet meer gebeuren. "Voorkomen is bijna onmogelijk", stelt Scholten. "Maar we kunnen nu wel sneller handelen als we de signalen herkennen. Als we nu bij incidenten komen waar jeugd bij betrokken is, houden we ze sneller aan en brengen we een mogelijke groep in kaart. Agenten zijn zich nu ook bewust van wat er mogelijk op de achtergrond speelt."

Het was voor burgemeester Schelberg reden om afgelopen jaar in actie te komen. "We werden verrast, doordat we geen voorwaarschuwing kregen. We hebben onszelf ook de vraag gesteld of we deze jongeren kenden en dat bleek niet altijd het geval te zijn. We hebben de jongeren en hun ouders dus uitgenodigd in het gemeentehuis, maar zijn ook gericht in gaan zetten op bijvoorbeeld scholen. Jeugdregisseurs, leerplicht en jongerenwerkers hebben een belangrijke rol als waakhond. Zij kunnen contact leggen met de jongeren en signalen herkennen als er iets mis dreigt te gaan."

De groep bestond uit jongeren uit Hengelo en omgeving. "Ze zaten niet allemaal bij elkaar op school", legt politiechef Scholten uit. "Ze vinden elkaar via social media en dagen elkaar daar ook uit. Omdat hun het dan zwart-op-wit staat, voelt de jeugd zich gedwongen om hun voorgenomen daden ook uit te voeren. Als ze elkaar fysiek ontmoeten komt het tot confrontaties. Dat filmen ze vervolgens, zodat ze stoer kunnen doen. Maar ze hebben geen idee wat de impact van hun daden is. Een kind staat doodsangsten uit en vervolgens gaan de beelden ook nog rond op internet."

De politie is zelf ook actiever geworden op social media, om dit te kunnen monitoren. "Onze jeugdagent in Hengelo, Lotte Asma, maakt zelf content en volgt de jeugd ook. Zij ziet wat er speelt, maar ook onze andere collega's die actief social media monitoren."

De oplossing ligt deels ook bij de ouders, vindt officier van Justitie Dronkers. "We zijn in de opvoeding doorgeschoten over welke rechten kinderen hebben. We zijn als ouders bijna bang om te vragen: 'Wat wissel je nou eigenlijk uit op die telefoon?' Ik denk dat veel ouders geen idee hebben. Dat gaat van dit soort groepschats tot het uitwisselen van seksueel getinte afbeeldingen."

"Uiteindelijk moeten we met alle partijen zoeken naar oplossingen. De volledige grip zullen we er nooit op krijgen, maar we kunnen een hoop voorkomen. Goed in contact zijn met jongeren en hun ouders. En partners als scholen, jongerenwerkers en jeugdagenten kunnen veel betekenen", sluit Dronkers af.

Politiechef Scholten ziet de bridge-groep als een belangrijke les. "We hebben daardoor de afgelopen anderhalf jaar de samenwerking verbeterd. Je kunt niet alles voorkomen, maar we kunnen nu sneller handelen."