Het Past, toch Te Zwaar, Eindelijk onderweg, Ze zijn er!

Zo hoorde ik ook onder embargo - een belangrijke gentlemens agreement in de journalistiek - dat er spectaculaire orgelluiken hoog uit de Westerkerk in hartje Amsterdam naar Enschede zouden komen. Dat de exercitie inderdaad spectaculair is begreep ik al gauw. De luiken zijn er ruim drie eeuwen geleden opgehangen en ongeveer één keer door een restaurator onder handen genomen. Op twaalf tot zeventien meter hoogte. Want de dingen zelf zijn al ruim vijf meter hoog. Dat betekent dat slechts weinigen ze ooit van dichtbij hebben kunnen bekijken. Stel je voor dat je nu op een meter afstand twee keer drie bij vijf kunt beleven. Ik snapte dat direct.

Of ik erbij mocht zijn, vroeg ik. Tuurlijk! Zei Karin Jongenelen, hoofd communicatie en marketing, ze verstaat haar vak. En zo togen cameravrouw Hylkje en ik maandagmorgen in alle vroegte en met de (on)noodzakelijke vertraging naar de Westerkerk aan de Prinsengracht. Daar hebben we twee dagen lang voor onze uitzendingen op radio en tv en op internet plezier gehad van het idee twee immense orgelluiken beschilderd door Gerard de Lairesse naar beneden te halen. Het eerste heuglijke feit was dat de luiken door de binnendeur van de kerk zouden passen. Op een paar centimeter na. De luchtsluis zou al gedemonteerd worden, die horde was genomen. De speciale kunstvervoervrachtwagens hadden een vergunning van de stad om de weg tijdelijk te blokkeren. Toen kwam dat piepje. Het piepje van de hoogwerker. Te zwaar. Niet die hardwerkende sterke mannen, maar het luik was veel zwaarder dan gedacht. Een derde hoogwerker bracht geen soelaas en alles werd uitgesteld tot de volgende dag. Dan zou er een spinkraan zijn. Er viel een last van mijn schouders, ik zat inmiddels zelf met buikpijn in het kerkbankje en kreeg visioenen van naar beneden stortende eeuwenoude orgelluiken.

Die spinkraan was er de volgende ochtend. Om 07:00 uur al. Maar er was nog een onwillige scharnier. Het derde en laatste scharnier wilde het orgelluik niet loslaten. De wens van het luik om de reis naar Enschede te ondernemen was groter en Eindelijk! Dinsdagavond rond kwart over acht arriveerden de luiken, in ieder een eigen vrachtwagen bij het Rijksmuseum Twenthe. Zelf was ik kort ervoor erg blij met het prachtige avondlicht langs de A1 en dat lucky shot van twee voorbijkomende kunstvervoerders… die krijgt vanzelfsprekend een plek in de montage, wat dacht u!

Er is nog iets bijzonders aan de totstandkoming. Paul Knolle, hoofd collectie van het museum, was bij zo’n conservator-congres. Vakgenoten. Daar at hij een lunchbroodje met Bob van den Boogert, kunsthistoricus die kort ervoor was vertrokken bij het Rembrandthuis. Hij brak een lans voor De Lairesse, de in zijn eigen tijd bejubelde kunstenaar wiens werk dus nog nooit in een wat groter overzicht te zien is geweest. Bizar omdat hij zo ontzettend populair is geweest in zijn eigen tijd. Een enorme uitdaging tegelijkertijd, want zijn werk is wereldwijd verspreid en er is maar weinig over hem vastgelegd en beschreven. Gelukkig schreef Gerard de Lairesse zelf een -onderwijs- boek waarin hij minutieus uitlegt wat hij deed en waarom. Dat is overigens allemaal opgetekend door zijn zoon - De Lairesse, zo’n liefhebber van schoonheid en zo lelijk zelf door aangeboren syfilis - werd plotseling blind, door die syfilis. Hij dicteerde het boek aan zijn zoon.

Bob van den Boogert mag het allemaal niet meer meemaken. Hij overleed, veel te jong, vorig jaar mei.