Groeiend lerarentekort in Overijssels basisonderwijs: "Bij griepgolf zit ik met handen in het haar"

De cijfers van de Algemene Onderwijsbond (AOb) laten een duidelijke trend zien. Was er in Overijssel in 2017 nog maar sprake van een tekort van zes leerkrachten, netjes drie om drie verdeeld over de regio's Twente en IJssel&Vecht, in 2018 loopt dat tekort al op naar 38 voor Twente en 30 voor IJssel&Vecht. In een jaar tijd dus een toename van ruim 60 leerkrachten.

Het is nog maar het begin. In 2019 staat het lerarentekort in het basisonderwijs in Overijssel al op 206. In 2022 is dat tekort zelfs gegroeid tot 328 leerkrachten provinciebreed. De problemen in Twente zijn het grootst. Daar is het tekort in 2022 gegroeid tot 167, in IJssel&Vecht  staat de teller in 2022 op 161. 

Groeiende lerarentekorten, terwijl uit de cijfers ook blijkt dat de werkgelegenheid in Overijssel de komende jaren juist licht afneemt. Was er in Overijssel in 2017 in het basisonderwijs nog werk voor 6053 leerkrachten. In 2022 is dat aantal gezakt naar 5750. En dat groeiende lerarentekort dan? De verklaring is simpel. Er gaan veel mensen met pensioen. Dat valt dit jaar nog mee, maar de komende jaren gaat het hard. 

Omdat te weinig jongeren de afgelopen jaren kozen voor een opleiding tot leraar basisonderwijs aan de Pabo kan de uitstroom van ouderen moeilijk worden opgevangen. De problemen in Overijssel zijn nog niet zo erg als in de Randstad, waar een tekort is van tien procent, maar in Overijssel loopt het tekort wel op naar zo'n vijf of zes procent. 

En dat is zorgelijk, erkent ook de Algemene Onderwijsbond (AOb) "Het ziet er niet goed uit", zegt Nicole ter Harmsel van de Aob. "Het probleem is groter dan ooit."

In de dagelijkse praktijk merken schooldirecteuren dat er een groeiend tekort aan leerkrachten is. In Rijssen bijvoorbeeld was directeur Marco Schaap van de Julianaschool nog hard op zoek naar twee onderwijsassistenten. "En dat is nog niet gelukt", verzuchtte Schaap vorige week. Een groot probleem: zonder onderwijsassistenten is er niet genoeg aandacht voor leerlingen die extra zorg nodig hebben. 

De praktijk leert dat scholen lerarentekorten vaak inventief oplossen. Klassen worden vaak tijdelijk in elkaar geschoven of de directeur of de Interne Begeleider gaat voor de klas staan, maar ook stagiaires worden noodgedwongen voor de leeuwen gegooid.

Maar dat zijn geen structurele oplossingen. "Natuurlijk begrijpen we als AOb wel dat scholen er alles aan doen om leerlingen les te geven", zegt Ter Harmsel.  

De problemen worden groter en je kan je afvragen of scholen wel goed genoeg onderwijs kunnen blijven geven. Want een stagiaire voor de klas kan niet de bedoeling zijn. De mooiste leerschool is de praktijk maar een stagiair voor de klas gaat in het slechtste geval ten koste van de kwaliteit van het onderwijs en ten koste van de stagiair zelf.

Voor de oplossing is de blik gericht op de opleidingen, de Pabo's. 

De opleidingen in Deventer, Zwolle en Enschede zien het aantal aanmeldingen vrijwel allemaal stijgen. Een logische ontwikkeling, gezien eerdere meldingen dat er tekorten dreigen in het onderwijs. "Studenten willen in dit gat springen en zien een baangarantie", zegt directeur Wilfred de Vries van Viaa in Zwolle. "Er is nu een goed perspectief."

Dat blijkt ook wel uit de cijfers die de opleidingen kunnen overleggen. Zo is bij de Pabo in Deventer het aantal aanmeldingen voor de deeltijdopleiding gegroeid van 52 naar 122. In voltijd groeide het aantal aanmeldingen van 97 naar 110. Voor Enschede steeg het aantal aanmeldingen licht. De Pabo verwelkomt in Enschede 177 nieuwe studenten in voltijd. Vorig jaar waren dat er nog 174. 

Goede cijfers voor Viaa 

Viaa in Zwolle kan de beste cijfers overleggen. Het aantal aanmeldingen op de voltijdopleiding is gestegen van 78 in 2017 naar 145 in 2018. In deeltijd is zelfs sprake van een verdubbeling, een stijging van 18 naar 37. Directeur Wilfred de Vries van de opleiding kan de groei verklaren. "We hebben ingezet op persoonlijk contact met de studenten en dat zien we nu terug in de groei van de opleiding."

Studenten laten weten dat ze zich erkend en gekend voelen. "Die kleinschaligheid spreekt studenten aan", concludeert De Vries. Maar alle opleidingen doen het goed. "Er is veel media-aandacht voor het onderwijs geweest. Ook negatieve aandacht, maar dat is ook aandacht. Bovendien weten mensen nu dat er weer werk is in het onderwijs. En het blijft een mooi beroep."

De Katholieke Pabo in Zwolle ziet het aantal aanmeldingen bij de voltijdopleiding zakken van 195 naar 170. Daar tegenover staat een stijging bij de deeltijdopleiding van 24 in 2017 naar 31 in 2018. Het aantal aanmeldingen voor de verkorte deeltijdopleiding groeit spectaculair: van 33 vorig jaar naar 64 dit jaar. 

De Vries ziet de gevolgen van de groeiende lerarentekorten in het basisonderwijs. "Studenten hebben vaak al een baan voor ze school verlaten." Maar hij ziet ook de problemen. "Studenten van mijn opleiding die stage lopen, maar toch al voor de klas moeten omdat er geen invallers zijn, parttimers die toch worden gevraagd in te vallen. Invallers die te pas en te pas worden gebeld. En ze hebben moeite om nee te zeggen."

De stijging van het aantal aanmeldingen in het onderwijs is goed nieuws, maar de kenners zijn het erover eens dat de problemen daar niet mee zijn opgelost. De komende tien tot vijftien jaar zullen de tekorten enkel toenemen, omdat veel leerkrachten met pensioen zullen gaan.