nieuws

Analyse: Minister dropt geen bom, maar een vrachtvliegtuig

Lelystad Airport
Lelystad Airport © RTV Oost / Ties van der Heide
Met een compleet nieuw ontwerp voor het Luchthavenbesluit Lelystad Airport komt de discussie over laagvliegroutes boven Overijssel plotseling in een andere fase terecht. Minister Van Nieuwenhuizen wil nu ook vrachtvliegtuigen toestaan op Lelystad en dat betekent dat Overijssel te maken krijgt met veel meer effecten dan eerder gedacht.
Aan het begin van het weekend, vlak voor een belangrijk debat over Lelystad Airport, maakt minister Van Nieuwenhuizen bekend dat ze komt met een nieuw ontwerp-Luchthavenbesluit, gebaseerd op compleet nieuwe uitgangspunten. 
Het nieuws slaat bij veel betrokkenen in als een bom, zo kort na de afwijzing van de EU had vrijwel niemand zo'n grote koerswijziging van de minister verwacht.

Europa

Want het is nog maar tien dagen geleden dat Europa het verhuisplan voor vliegtuigen op Schiphol van tafel veegt. Dat was oorspronkelijk de voorwaarde waarop Lelystad ontwikkeld mocht worden. Maar plotseling ligt er een ontwerpbesluit dat op essentiële punten afwijkt van die oorspronkelijke uitgangspunten.
Voor wie het nieuws en de consequenties zo snel niet kan bevatten, gaan we even terug naar 4 december.
Want die dinsdag bleek dat de Europese Commissie opnieuw niet akkoord gaat met het voorstel van minister Van Nieuwenhuizen. Het gaat om de Verkeersverdelingsregel (VVR) voor de uitbreiding van Lelystad Airport. 
Het is inmiddels de derde keer dat Nederland op dit onderwerp zijn neus stoot in Brussel. Ook in 2008 werd de toenmalige VVR afgekeurd en eind 2017 gebeurde dat voor de tweede keer. Zowel in Europa als ook in Den Haag stelt men vragen bij de manier waarop dit hoofdpijndossier zich ontwikkelt. 

Vrije markt

Dat de EC nu drie keer de VVR heeft afgekeurd, is steeds terug te voeren op dezelfde punten. Nederland moet zich houden aan regels voor de vrije markt en Schiphol kan daardoor dus op geen enkele manier bevoordeeld worden. In alle drie de voorstellen was daar wel steeds sprake van. Nu de VVR is afgekeurd zijn er nog maar weinig opties over voor Lelystad Airport.
De angel voor dit hoofdpijndossier zit in een uitspraak van Hans Alders tijdens de verkennende Alderstafel Schiphol in 2006.
Hij stelde dat Lelystad Airport zou moeten uitbreiden om vluchten vanuit Schiphol te kunnen overhevelen. Dat was de basisgedachte en volgens luchtvaartexperts ging het daar al mis. Want daarin krijgt Schiphol een voorkeurspositie en dat mag niet van de Europese Commissie.
Tekst gaat verder onder de foto
Hans Alders (L) tijdens de afscheidsreceptie van Jos Nijhuis als CEO van de Royal Schiphol Group
Hans Alders (L) tijdens de afscheidsreceptie van Jos Nijhuis als CEO van de Royal Schiphol Group © ANP / Remko de Waal

Dat wist het ministerie in 2008, toen in Brussel de allereerste concept-VVR werd afgekeurd. De Tweede Kamer had al de voorwaarde gesteld dat Lelystad alleen zou mogen uitbreiden als het ruimte zou bieden op Schiphol. Die ruimte zou dan ten goede moeten komen aan het intercontinentale verkeer, omdat dat voor Schiphol de meeste winst oplevert. Voor het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat had dit een eerste signaal moeten zijn dat Lelystad alleen als een zelfstandige luchthaven ontwikkeld zou kunnen worden.

Moeilijk verhaal

De voorganger van minister Van Nieuwenhuizen wist dus al in 2008 dat Lelystad Airport als overloophaven van Schiphol een moeilijk verhaal zou worden.

Toch werden de plannen doorgezet. Op en rond Lelystad Airport is in die tijd hard gebouwd. Om aan te tonen dat de overlast voor burgers mee zou vallen, volgden talloze rapporten. Een flink aantal daarvan is inmiddels gekraakt door betrokken burgers, geluidsdeskundigen en/of luchtvaartexperts. De weerstand werd groter.

De belevingsvlucht zou de bevolking duidelijkheid moeten geven over het echte vliegtuiggeluid, maar toen dat geluid harder bleek dan vooraf gedacht, daarmee sneed de minister alleen zichzelf in de vingers. 
De opening van het vakantievliegveld is inmiddels twee keer uitgesteld, het wantrouwen in het ministerie is alleen maar gegroeid en door de CO2-discussie is intussen ook het maatschappelijke standpunt over vliegen steeds verder aan het veranderen.
Tekst gaat verder onder de foto
De belevingsvlucht boven Raalte
De belevingsvlucht boven Raalte © Arnold Roolvink
 
Meerdere opties
Bijna is de infrastructuur rond het vliegveld klaar, is de passagiersterminal geopend en zijn zelfs de landingslichten getest. Maar nu houdt de Europese Commissie voet bij stuk en lijkt Van Nieuwenhuizen met haar rug tegen de muur te staan.
Want wat is er nu nog mogelijk?
 

Autonoom

Ze kan besluiten de overloophaven los te laten en Lelystad te bombarderen tot zelfstandig vliegveld met interregionale functie. Dan zou Lelystad hetzelfde karakter krijgen als Eindhoven Airport, het vliegveld dat ooit ook bedoeld was als overloophaven van Schiphol. Eindhoven is uiteindelijk een autonome luchthaven geworden, er is geen enkel vliegtuig van Schiphol naar Eindhoven verhuisd.
Datzelfde stelt de minister nu voor in Lelystad.

Maar deze keer wil de Tweede Kamer die weg niet nog een keer bewandelen en bovendien, om hiermee in te stemmen, zou de Kamer 180 graden moeten draaien in het Lelystad-debat en dat is niet waarschijnlijk. Alle partijen zijn vanaf het begin helder geweest; Lelystad dient alleen als overloophaven van Schiphol.

Vracht

Een andere optie is dat de minister kan besluiten de VVR uit te breiden met vrachtvluchten, waardoor het discriminatoire karakter van de verkeerverdelingsregel vervaagt en de EC wel goedkeurt.
Het bedrijfsleven in Lelystad lijkt daarop voor te sorteren met de bouw van drie mega-distributiecentra bij het vliegveld. Maar dan moeten alsnog honderden miljoenen extra worden geïnvesteerd om de vracht te kunnen verwerken. Bovendien breekt de minister in deze optie met haar herhaalde belofte aan de bevolking en aan de Kamer: "Geen nacht, geen vracht".
 

Uit het niets

Op het moment dat bij de meeste actiegroepen het licht uitgaat en het weekend aanvangt, wordt bekend dat minister Van Nieuwenhuizen het over een andere boeg wil gooien. Want uit het niets stelt ze voor dat het een combinatie wordt van deze twee opties. Een zelfstandig vliegveld met de mogelijkheid voor vracht. Alleen het gegarandeerde maximum van 45.000 vluchten per jaar blijkt te blijven bestaan.
Het nieuwe ontwerpbesluit omvat wijzigingen die zeer ingrijpend zijn voor de discussie over laagvliegroutes. En daarmee voor Overijssel en de andere noordoostelijke provincies. Want terwijl voorname luchtvaartexperts met de ambtenaren van I&W hevig steggelen over verkeerde rekenmodellen voor de belevingsvlucht, lijkt minister Cora van Nieuwenhuizen op de laagvliegroutes de deur zelfs open te willen stellen voor zware widebody vrachtvliegtuigen.
Tekst gaat verder onder de foto
Minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat (VVD)
Minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat (VVD) © ANP / Bart Maat

Verbijsterd

In een eerste reactie vrijdagavond, blijken de actiegroepen verbijsterd. Geen van de betrokkenen had zoiets als dit zien aankomen. Er waren gesprekken gaande in een heel andere richting, maar die lijken nu slechts een afleidingsmanoeuvre te zijn geweest. Sommige leden van de samenwerkende actiegroepen voelen zich misleid en zeggen dat het vertrouwen met dit nieuwe besluit compleet is weggeslagen.
 
Op 11 januari wordt het nieuwe ontwerp van het Luchthavenbesluit ter inzage gelegd. Bezwaarmakers hebben zes weken de tijd om te reageren.
Het is nu nog stil.
In Noordoost-Nederland, in Flevoland en ook in Den Haag. 
Het is de stilte voor de storm.
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Stuur ons direct een WhatsApp-bericht: 06 - 57 03 33 33.
Lees meer:
Lees meer:
Lees meer:

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.