nieuws

Het tragische lot van de Kamper Joden vastgelegd in expositie

De Joodse gemeenschap van Kampen was al behoorlijk gekrompen toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Veel Joden voelden zich niet meer welkom in de stad en vertrokken naar Amsterdam, Enschede of Groningen. In de bovenzaal van de voormalige sjoel, nu onderdeel van het Stedelijk Museum Kampen, is een nieuwe, permanente expositie gewijd aan het Joodse leven in de IJsselstad.
In zijn hoogtijdagen was de Joodse gemeenschap zeker 500 zielen groot. De Kamper sjoel aan de IJsselkade straalt dan ook welvaart en zelfvertrouwen uit. Maar al ruim voordat de Tweede Wereldoorlog haar schaduw vooruit wierp, waren al veel Joden vertrokken. Aan het eind van de negentiende eeuw ontwikkelde Kampen zich van een redelijk liberale stad tot een gereformeerd bolwerk. 

Van de fiets getrokken

Jaap van Gelderen is samen met Peter van 't Riet en René van Mierlo verantwoordelijk voor de inrichting van de expositie. "Als Joden op zondag fietsten, werden ze van de fiets getrokken", vertelt hij. "De zondagsrust was immers heilig voor de gereformeerden, of je nu zelf gelovig was of niet."
Daar komt bij dat de werkgelegenheid zich beperkte tot werken in de sigarenindustrie en in de handel. Van Gelderen: "En Kampen had heel veel slagers. Die vochten elkaar de tent uit. Totdat het gemeentebestuur het slagersgilde verbood, en dat bood kansen voor de Joodse slagers."

Borstelmaker Vos

De expositie bevat bijzondere voorwerpen, zoals een borstel van borstelmaker Vos. Hij woonde aan de Boven Nieuwstraat 59. Toen de kinderen van de verderop gelegen christelijke scholen liedjes zongen en zich plagerig gedroegen tegenover vrouw Vos die elke dag haar stoepje boende, ging haar man op een dag naar het schoolhoofd en vroeg om uitleg.
Meester F. Treep heeft toen de kinderen bij zich geroepen en hen duidelijk gemaakt dat hun gedragingen ongepast waren. Van Gelderen: "Hij herinnerde hen eraan, dat ook Jezus een Jood was. Dat wisten ze niet". Als dank schonk Vos hem een borstel. 

Zout der aarde

De expositie over het Joodse leven in Kampen is te zien in de voormalige vrouwengalerie van de synagoge. Beneden, in de eigenlijke sjoel, is werk te zien van kunstenares Sibyl Heijnen. Op de plaats waar vroeger de mannen zaten, heeft ze zout gestrooid, als teken dat de Joden het zout der aarde waren. 
Meer weten? Zondag 18 augustus in Hoogtij.
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via een WhatsApp-bericht: 06 - 57 03 33 33.

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.