De bevrijding van Overijssel 75 jaar geleden: moeizame vorderingen in het zuiden van Nederland

12 oktober 1944. Geert Schoonman, een van sleutelfiguren uit het Twents verzet, wordt geëxecuteerd door de Duitsers. Schoonman, beter bekend onder zijn verzetsnaam Rooie Geert, was betrokken bij allerlei verzetsacties van de Knokploeg Enschede. 

Schoonman (27) speelde een belangrijke rol bij de grootste geslaagde bevrijdingsactie tot nu toe: de bevrijding van 54 gevangen uit het Huis van Bewaring in Arnhem. Verkleed als politieagent wist Schoonman samen met Johannes ter Horst, leider van de Knokploeg Enschede, de gevangenis op 11 juni 1944 binnen te komen. 

De laatste weken van zijn leven heeft Schoonman ondergedoken gezeten in een boerderij In Hezingen, samen met een aantal Joodse onderduikers. Op 6 oktober worden ze ontdekt tijdens een controle door landwachters. Schoonman wordt neergeschoten en belandt in het ziekenhuis in Oldenzaal. Vanuit daar wordt hij naar de gevangenisbunker op vliegveld Twente getransporteerd. Niet veel later wordt de verzetsman achter de bunker geëxecuteerd.

Een dag later wordt tijdens een geheime vergadering in Amsterdam een steunorganisatie opgericht om strijders of hun nabestaanden na de oorlog bijstand te kunnen blijven geven. Met het oog op de spoedig verwachte bevrijding is de organisatie vernoemd naar de oorlogsjaren: Stichting 40-44. 

Ondertussen leiden de Canadezen zware verliezen bij Woensdrecht, op de grens van Zeeland en Noord-Brabant. Tientallen militairen komen om bij een veldslag op open terrein. Black Friday noemen de Canadezen deze dag nu al. Sinds 2 oktober wordt er fel gestreden in het gebied tussen Antwerpen en Woensdrecht. De geallieerden willen de oostelijke oevers van de Schelde in handen krijgen. Antwerpen is al bijna een maand bevrijd, maar zolang de Duitsers de Schelde in handen hebben kunnen de geallieerden niets met de zo belangrijke haven.

In bezet gebied moeten mensen hun fietsen inleveren. Van mensen die niet meewerken wordt de fiets met geweld afgenomen. Het Duitse leger kampt namelijk met een voertuigentekort door de zware gevechten in het zuiden en midden van het land. Voertuigen zijn daarbij verloren gegaan of zo zwaar beschadigd dat ze naar Duitsland moeten om gerepareerd te worden. Het is niet de eerste keer dat de Duitsers fietsen vorderen: in 1942 werden al eens 50.000 rijwielen opgeëist. 

In Maastricht wordt langzaam het gewone leven weer opgepakt. De stad is inmiddels een maand bevrijd. Het Natuur-Historisch Genootschap opent een paddenstoelententoonstelling. "In deze dagen van verwoesting en materiële nood, is het goed zich erop te bezinnen dat mensen gelukkig niet van het gerantsoeneerde brood alleen leven", schrijft het net opgerichte nieuwsblad Veritas. "De weldoende rust en schoonheid worden nog steeds onverminderd door de natuur gedistribueerd." 

Op 18 oktober, wordt Venray bevrijd, maar van een feestelijke intocht van de 'tommy's' was geen sprake. De verliezen aan Britse én Duitse zijde zijn aanzienlijk. Dagenlang speelden de zware gevechten zich af in de modderige weilanden rondom het riviertje de Loobeek. De bewoners van Venray bivakkeerden intussen al dagenlang in schuilkelders. De psychiatrische instelling Sint-Servaas bood naast zo'n 1500 patiënten onderdak aan ruim 2000 vluchtelingen uit Venray en omgeving.

Naar schatting hebben de gevechten rond Overloon en Venray aan zo'n 1900 geallieerde en 600 Duitse mannen het leven gekost. In Venray zijn naar schatting 240 burgers omgekomen door de bombardementen en beschietingen. 

Waar zijn de geallieerde strijdkrachten op 18 oktober 1944? Je ziet hier op de kaart:

Meer lezen over de bevrijding van Nederland precies 75 jaar geleden? Volg de ontwikkelingen van dag tot dag op deze speciale pagina van de NOS. 

Lees meer:

Lees meer:

Lees meer:

Lees meer: