nieuws

De bevrijding van Overijssel: toenemende problemen in de bevrijde gebieden

Nog 152 dagen tot de bevrijding van Overijssel
Nog 152 dagen tot de bevrijding van Overijssel © RTV Oost
Op 1 april 2020 kan in Overijssel de vlag uit. Het is de dag waarop de eerste geallieerde bevrijders de provincie binnentrekken. Maar wat gebeurt er in de maanden daarvoor? Elke vrijdag blikt RTV Oost terug op de strijd die de geallieerden precies 75 jaar geleden voerden om Nederland te bevrijden van de Duitse bezetter.  
In aanloop naar 1 november worden eindelijk de eerste dorpen in Zuid-Beveland bevrijd. Het versterkte eiland Walcheren komt nu in zicht. In Zeeland woedt al weken een zware strijd. Veel land staat onder water, dorpen zijn verwoest en bewoners brengen hun dagen door in schuilkelders. De Duitsers kunnen geen kant meer op, maar opgeven doen ze niet.
75 jaar vrijheid
75 jaar vrijheid © NIOD
Het Limburgse Venray is een week geleden bevrijd, maar het is er alles behalve feest. Bijna alle tweeduizend huizen, boerderijen en gebouwen zijn beschadigd. De bewoners moeten daardoor de stad verlaten. Volgens de burgemeester is het onmogelijk de stad voor de winter weer bewoonbaar te maken. Alles wat de bewoners mee kunnen nemen is wat handbagage. Enkele tientallen mensen blijven achter. Zij moeten zorgen dat de stad weer leefbaar wordt.

Concentratiekamp Vught

Op 26 oktober bevrijden Britse troepen ten zuiden van Den Bosch concentratiekamp Vught. In de avondschemering stuitten ze op wachttorens en prikkeldraadomheiningen van het vrijwel verlaten kamp. Vooral de aanblik van het crematorium en de galg maakten op de bevrijders grote indruk.  
75 jaar vrijheid
75 jaar vrijheid © NIOD
Kamp Vught werd begin 1943 door de Duitsers in gebruik genomen, toen de doorgangskampen in Amersfoort en Westerbork de toenemende stroom gevangenen niet meer aankonden. Er zaten zo'n 32000 mensen, onder wie 12000 Joden. Zij zijn vrijwel allen doorgestuurd naar Kamp Westerbork, waar vandaan ze op transport gingen naar kampen in het oosten. Honderden gevangenen zijn omgekomen door ziekte, honger of mishandeling. Ruim 300 gevangenen zijn geëxecuteerd op de fusilladeplaats net buiten het kamp. 
Tilburg en Den Bosch 
Na de bevrijding van Kamp Vught volgen twee grote Brabantse steden: Tilburg en de hoofdstad Den Bosch. In de straten van Den Bosch is zes dagen gevochten met tanks, vlammenwerpers, pantservuisten een heel veel artillerie. In één nacht werden zo'n 50.000 granaten op de stad afgevuurd. 
75 jaar vrijheid
75 jaar vrijheid © NIOD
"Het was de ergste nacht van mijn leven", vertelt Bosschenaar Jos Verstraeten. "Twaalf uur aan één stuk heeft het gedaverd en hebben de granaten gehuild en gegierd. Twaalf uur aan één stuk heeft Den Bosch in doodsangst geleefd." De storm aan geweld heeft aan 118 burgers het leven gekost. 
Strenge voorschriften 
Delen van het zuiden van het land mogen dan bevrijd zijn, dat betekent nog niet dat de oorlog er definitief voorbij is. Zolang er nog gevochten wordt gelden er nog altijd strenge voorschriften van de geallieerden. Bijna dagelijks staan er geboden, waarschuwingen, verboden en aanvullingen daarop in de plaatselijke kranten en op aanplakbiljetten. 
Enkele dagen terug nog liet het Militair Gezag weten dat fototoestellen streng verboden zijn op de openbare weg. Verrekijkers zijn zelfs binnenshuis ook verboden. Ook brieven en pakketjes zijn taboe. 

Voedingstips

Het voorlichtingsbureau van de Voedingsraad geeft ondertussen adviezen om met de heersende voedselschaarste het leven wat dragelijker te maken. De tips worden verspreid via kranten. Dat kan al door een slimmigheidje als het koken van aardappelen in de schil. Zo kun je nog een extra dag halen uit je portie voor vijf dagen. Wel even weken, schoonborstelen en ontpitten. 
Ook geeft het voorlichtingsbureau tips over de was. Wasmiddel was al op de bon en door gebrek aan kolen, gas en elektriciteit wordt nu ook warm water zeldzaam. Huisvrouwen krijgen daarom tips hoe ze vlekken in kleiding kunnen voorkomen. "Dit kan men bereiken door zich elke dag goed te wassen, door kinderen ook 's avonds te wassen, door morsen te voorkomen en door eventuele vlekken onmiddellijk af te betten en zo mogelijk te verwijderen." 
75 jaar vrijheid
75 jaar vrijheid © NIOD
Onderduikerskamp 
De SS heeft in het nog bezette Gelderland een groot onderduikerskamp opgerold in het bos bij Vierhouten. Dat gebeurt op 31 oktober 1944. Acht bewoners konden niet op tijd wegkomen en vonden de dood. 
Ondertussen hebben de inwoners van het eiland Texel voedsel ingezameld voor de noodlijdende inwoners van Amsterdam. De hulpgoederen zijn per schip aangekomen in de hoofdstad. Aan boord van het schip waren veertien schapen, 75 ton aardappelen, 16 ton groente zoals ui en wortelen, 6 ton meel, 300 liter plantaardige olie en diversen als havermout en kaas. 
Oorzaak voedselschaarste 
De voedselschaarste wordt veroorzaakt door de spoorwegstaking die half september begon. Daardoor werden niet alleen de Duitse troepenbewegingen gehinderd, maar kwamen ook de voedseltransporten stil te liggen. Bovendien legde Seyss-Inquart als represaille de binnenvaart stil, waardoor ook via het water geen aanvoer meer mogelijk was. 
Het duurt nog ruim 150 dagen voordat de bevrijders vanuit het zuiden Overijssel bereiken.  Op onderstaande kaart kun je zien hoe ver de geallieerden gevorderd zijn. Een dagelijks verslag van de vorderingen van de geallieerden vind je op deze speciale site van de NOS.
De bevrijde gebieden in Nederland op de kaart
De bevrijde gebieden in Nederland op de kaart © RTV Oost
Wil je weten wat er in Overijssel gebeurt tijdens het lustrumjaar? Ga naar de vrijheidspagina voor dagelijkse updates of check Overijssel Viert Vrijheid voor evenementen.

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.