Bezorgde burgergroepen: reactie minister Wiebes beschamend

Het onderzoek van de vier regionale omroepen RTV Oost, RTV Noord, RTV Drenthe en Omrop Fryslân toonde aan dat mijnbouwbedrijven het niet zo nauw nemen met de regels en richtlijnen bij het winnen van gas of het injecteren van afvalwater in de diepe ondergrond. 
Er worden fouten gemaakt in de verwerking van data uit de mijnbouw en Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) controleert alleen als er concrete risico's worden verwacht. Dat leidt ertoe dat veel werkzaamheden buiten controles vallen en risico's juist toenemen.

Lees meer: Mijnbouwbeleid gebaseerd op drijfzand

In een lange Kamerbrief van 6 A4-tjes gaat minister Wiebes uitgebreid in op de bevindingen van de omroepen en op de ingewikkelde regelgeving omtrent mijnbouw en vergunningen. "Mijnbouw is mogelijk zolang dit veilig en verantwoord kan."

Lees meer: Minister bestrijdt dat mijnbouwbeleid is gebaseerd op drijfzand

Volgens verschillende burgergroepen is de reactie van de minister 'vaag' en 'beschamend'. Wiebes zegt dat mijnbouw veilig en verantwoord kan maar hij gaat niet in op de overtredingen en de daardoor toegenomen risico's voor het gebied.

"Er is toenemend wantrouwen bij omwonenden van gaswinlokaties en injectieputten", zegt Pier Winsemius uit Vinkega. Het onderzoek van de omroepen legt volgens hem precies bloot waar de zorgen zitten. 

'Kleine velden'
In het grensgebied van Noordwest-Overijssel, Zuid-Friesland en Zuidwest-Drenthe liggen negen 'kleinere' gasvelden op korte afstand van elkaar. Samen vormen ze één groot gaswingebied. In een deel van die velden wordt gas gewonnen maar daarbij houdt de winmaatschappij zich niet altijd aan de regels. 

Afgelopen zomer ontkende de minister ook de versnelde gaswinning uit kleine velden in de regio. Intussen doet het Openbaar Ministeriestrafrechtelijk onderzoek uitvoert naar versnelde winning door de Canadese gaswinner Vermilion. 
Bovendien besloot het Staatstoezicht eind 2018 dat Vermilion het werk op één van de locaties niet mocht hervatten. In het gebied is een bodemdalingskom ontstaan die groter is dan verwacht en die niet in het winningsplan was opgenomen. 

"Ieder weldenkend mens heeft inmiddels geconstateerd dat de argumenten die de minister nu hanteert voor de kleine velden, ook ooit gebruikt werden voor het grote 'Groninger veld'. We kennen allemaal de desastreuze gevolgen voor de inwoners daar", aldus Winsemius, die woont bovenop het gasveld Vinkega.

"Het vertrouwen in en het draagvlak voor de gaswinning wordt door eigen handelen van de overheid verziekt", zo luidt de reactie van stichting GasDrOvF, die actief is in het grensgebied van de drie provincies. "Integriteit zou centraal moeten staan. Credo's als 'kleine velden, kleine problemen' toont niet aan dat de minister de risico's en onze zorgen serieus neemt."

Pier Winsemius: "In maart 2018 riep minister Wiebes dat de kleine velden het dichtdraaien van de gaskraan in Groningen niet hoeven te compenseren. Ruim een jaar later zegt hij 'de kleine velden moeten het dichtdraaien van de gaskraan in Groningen compenseren omdat we nog niet zonder gas kunnen'. Er is dus wantrouwen over wat de minister verstaat onder veilig en verantwoord."

Het ministerie van EZK weerspreekt dit. "De kleine gasvelden blijven open omdat we in Nederland nog niet zonder gas kunnen", zegt een woordvoerder. "Alle tweehonderd kleine gasvelden samen leveren de helft van het gasgebruik in Nederland. Het totaalvolume dat jaarlijks gewonnen wordt, daalt."

Zorgelijk vinden de burgergroepen. Maar zo is er meer. "In het eerste winningsplan voor veld Wapse uit 2015 was er 42 procent kans op aardbevingen groter dan 2.5 op de schaal van Richter. Drie jaar later blijkt er drie keer zoveel gas gewonnen te kunnen worden maar de kans op aardbevingen is op papier gedaald tot verwaarloosbaar. Rara hoe kan dat?"

"In Groningen moet de kraan dicht om de kans op aardbevingen te verlagen en in Wapse gebeurt precies het omgekeerde. Dat gelooft toch niemand?" In het licht hiervan vinden omwonenden de reactie van de minister 'meer dan beschamend'.

Minister Wiebes zegt in zijn Kamerbrief dat er één enkel geval was waarin geen Milieu Effect Rapportage (MER) was gemaakt terwijl dat wel had gemoeten. Er zijn in Wapse en in Vinkega zeker twee duidelijke voorbeelden van gaswinning waarvoor geen MER was opgesteld. 

"In Vinkega heeft het ministerie van Economische Zaken het ontbreken van een MER zelf schriftelijk bevestigd, in Wapse doet het Openbaar Ministerie niet voor niets uitgebreid onderzoek.  Onder meer door dat strafrechtelijk onderzoek moest alsnog noodgedwongen een MER worden opgesteld. Alleen, in die MER wordt weer niet de volledige productie beoordeeld maar slechts een deel ervan", zegt Alie Eiting van de vereniging Milieudefensie uit Diever. 

"Dan heb je dus nog steeds geen volledige beoordeling gedaan van de effecten voor de leefomgeving in het gebied. Dat staat haaks op de gedragscode de het bedrijf wel ondertekende."

Alie maakt zich zorgen over de gevolgen want de gasvelden in Vinkega en Wapse liggen dicht naast elkaar. In beide velden is meteen vanaf de start veel meer gewonnen dan volgens de winningsplannen zou mogen. 

"Nu zegt de minister dat de winning anders zou mogen verlopen als na de start blijkt dat het gasveld zich anders gedraagt. Zo wordt versnelde winning jaren later alsnog gelegaliseerd en dan ook nog met terugwerkende kracht. Afspraken zijn geschonden en regels overtreden. Maar de minister gaat achteraf alsnog akkoord. Hij kan zeggen dat het mijnbouwbeleid veilig en verantwoord is maar zo kun je deze actie niet noemen." 

De zorgen van Pier Winsemius uit Vinkega sluiten aan bij die van Eiting uit Diever.

"De bodemdaling in Vinkega werd in het eerste winningsplan op 1 centimeter geschat. Drie maanden later kwam in het tweede winningsplan de bodemdaling op 3 centimeter en een paar jaar later in weer een nieuw winningsplan daalt de bodem met 4,2 centimeter. Voortschrijdend inzicht wordt dat dan genoemd maar op deze manier kun je alles achteraf legaliseren."

Ook in Twente zijn de reacties niet positief. Freddy Mensink van burgergroep Stop Afvalwater Twente: "De minister schrijft dat het klopt dat de ondergrond in Schoonebeek niet gelijk is aan de diepe bodem in Noordoost-Twente. Naar onze mening had de minister alleen al op basis hiervan de vergunning moeten weigeren! Het blablabla dat er nadien bij is betrokken is mosterd na de maaltijd."

De voorzitter van de Twentse burgergroep vindt het stuitend dat de zorg onder de bevolking in de hele brief van de minister niet aan de orde komt. "Ik vind dat een schande, het is alleen maar weer het eigen straatje schoon vegen."

Rita Pos, Carolien Spruijt en Jeannette van der Velde wonen in het risicogebied van de 9 kleine velden op de grens van Friesland, Drenthe en Overijssel. "Het gegeven dat alle metingen door de mijnbouwer gedaan worden en SodM deze pas opvraagt ná alle ophef, laat zien dat het systeem nog grondig faalt. Men gaat uit van moreel besef bij de gaswinner die óók het economisch gewin heeft. Dat gaat overduidelijk niet samen met elkaar!"

De dames halen de mediaberichten van vorige week erbij. Uit een filmpje op Facebook bleek dat gaswinner Vermilion in Noordwolde om half drie op zaterdagnacht een diepboring deed waarbij veel kabaal werd geproduceerd.

Lees meer: Hels kabaal houdt Noordwolde uit de slaap

"Dit geeft een goed beeld van de onmacht van omwonenden. Want hieruit blijkt dat de controle die minister Wiebes zo goed vindt, minder degelijk is als je zou mogen verwachten. De woordvoerder van Vermilion verklaarde dat hij zich niet kon voorstellen dat de geluidsnormen waren overschreden. Terwijl achteraf blijkt dat Vermilion zelf al geluidsmetingen deed en dus wist dat ze inmiddels al 12 keer de normen langdurig hebben overschreden. In onvervalst Nederlands heet dit liegen." 

Staatstoezicht op de Mijnen schrijft dit in een brief aan Vermilion, waarin het controlerend orgaan meteen ook een last onder dwangsom oplegt. "Vermilion deed zelf eerder niets en SodM greep pas in ná alle ophef."

Lees meer: Staatstoezicht tikt gaswinner op de vingers om geluidsoverlast

Rita, Carolien en Jeannette willen al een tijdje met het ministerie in gesprek. Er was een afspraak gemaakt maar omdat de dames intussen een klacht hadden ingediend over slechte communicatie, zijn vanuit Den Haag voorlopig alle lijntjes verbroken.

Het gesprek gaat niet door, de dames hebben het gevoel dat omwonenden in de mijnbouw niets in te brengen hebben. De Kamerbrief van minister Wiebes geeft daar extra voeding aan.