nieuws

Eigen monument in Neuengamme voor twintig slachtoffers razzia Staphorst

Initiatiefnemers Koobs (l) en Talen vorig jaar tijdens de kranslegging in Neuengamme
Initiatiefnemers Koobs (l) en Talen vorig jaar tijdens de kranslegging in Neuengamme © RTV Oost / Eelco Kuiken
Staphorst krijgt een eigen monument in het voormalige concentratiekamp Neuengamme om de twintig slachtoffers van de razzia op 30 en 31 augustus 1944 te herdenken. Het stalen object wordt waarschijnlijk in augustus of september van dit jaar onthuld in het kamp bij Hamburg.
Dat zegt Henk Koobs, voorzitter van de Historische Vereniging Staphorst. Op het monument komen de twintig namen te staan van de Staphorster mannen en jongens die in de nacht van 30 op 31 augustus door de Duitsers werden opgepakt.
Initiatiefnemers zijn de Historische Vereniging Staphorst en ondernemer Roelof Talen. In augustus vorig jaar zorgden zij er ook voor dat er voor het eerst sinds de oorlog een groep van vijftig nabestaanden en belangstellenden met een bus naar Neuengamme ging om de slachtoffers ter plekke te herdenken. Precies 75 jaar na de razzia.

Datum onbekend

Wanneer de onthulling van het monument in Neuengamme is, is nog onduidelijk. Wel willen de initiatiefnemers dat het een datum is met een historische betekenis. De data van de razzia (30 of 31 augustus) of 9 september, toen de Staphorsters van Amersfoort op transport gingen naar Neuengamme, lijken potentiële datums.
In de weken voor de onthulling gaat een aantal Staphorsters naar het Duitse dorp om het object hoogstpersoonlijk op de juiste plek neer te zetten. Het stalen monument maken de Staphorsters zelf. Ook het transport en de plaatsing gebeurt door eigen mensen. "Daar hoef je in Staphorst niet achteraan. Doen we allemaal zelf", zegt Koobs. De directie van Kamp Neuengamme wil meewerken.

Verschrikkelijke omstandigheden

Op vrijdag 30 augustus vorig jaar werd al duidelijk dat de Historische Vereniging en Talen zich hard zouden maken voor een Staphorster monument in Neuengamme. Er zijn meer organisaties die een eigen gedenkobject hebben. Er staat ook een gedenkteken ter herdenking van de razzia van Putten. 552 mannen uit het Veluwse dorp kwamen om.
De mannen moesten onder de meest verschrikkelijke omstandigheden werken. Ze moesten onder meer tankgrachten graven en zwoegen in de steenfabriek van Neuengamme of in een van de buitenkampen. Ze stierven aan ondervoeding, geweld of ziektes. Dat was het doel van de SS: vernietiging door dwangarbeid.

'Verplicht aan onze stand'

Er staat een enorm gedenkteken voor de bijna 43.000 doden die vielen in Neuengamme - daar legden de Staphorsters vorig jaar ook een krans - maar volgens de Staphorster initiatiefnemers is een eigen monument in het voormalige kamp een goede zaak. "We hebben in het dorp veel te lang te weinig gedaan. Er zijn nu nog nabestaanden die in leven zijn. Daarom is het belangrijk dat wij dit nu doen", zegt Koobs. "We zijn dat aan onze stand verplicht."
In de avond en nacht van 30 op 31 augustus 1944 ging de politie door Staphorst om twintig ogenschijnlijk willekeurige mannen op te pakken. De mannen werden als zogeheten represaille-gijzelaar gevangengezet in Kamp Amersfoort. De razzia vond plaats na de aanslag van het verzet op de commandant van kamp Beugelen. Commandant Hopman raakte gewond, maar overleefde.

SS'er doodgeschoten

De groep werd vastgezet in Kamp Amersfoort. Er was sprake van hun vrijlating. Dat liep anders. Op 6 september reed SS'er Van der Schatte Olivier met zijn chauffeur door de Staatsbossen. Ze kregen autopech. Van der Schatte Olivier werd vervolgens doodgeschoten door het verzet. De Duitsers waren razend en zetten de twintig Staphorsters op transport naar Neuengamme. Niemand keerde terug.
Jan Massier was de enige overlevende. Hij werd eind april 1945 door de Engelsen meer dood dan levend naar een hospitaal gebracht, valt in documenten te lezen. Daarna verdween hij spoorloos.
Wil je weten wat er in Overijssel gebeurt tijdens het lustrumjaar? Ga naar onze vrijheidspagina voor verhalen over oorlog en bevrijding updates, of check Overijssel Viert Vrijheid voor evenementen en andere activiteiten.

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.