nieuws

Beladen stuk textiel vol Jodensterren even terug in Enschede voor documentaire

Het is een beladen stuk textiel. Een rol stof, geel van kleur, vol met Jodensterren. Vandaag was het bijzondere stuk stof even terug in Enschede,  omdat het een rol speelt in een documentaire van Willy Berends en Erik Dijkstra. 
De documentaire van Berends en Dijkstra gaat over de oorlogsgeschiedenis van Enschede en met name over de rol die dominee Leendert Overduin (1900-1976) daarin had. Overduin redde tijdens de Tweede Wereldoorlog vele honderden Joden door ze te laten onderduiken. 

"Naam van Overduin steeds genoemd"

Willy Berends loopt al ruim tien jaar met het idee rond voor deze documentaire. "In 2008 hoorde ik het verhaal voor het eerste door het boek 'Enschede, de mensen, de stad'. Ik wist destijds helemaal niet veel over de oorlog, maar ben me erin gaan verdiepen. Door betrokkenen die ik sprak kwam daarbij werd steeds de naam van Overduin genoemd."
Overduin kwam eind jaren dertig naar Enschede. Hij regelde onderduikadressen toen in 1941 ongeveer honderd Enschedese Joden naar concentratiekamp Mauthausen werden gedeporteerd. Met gevaar voor zijn eigen leven was hij jarenlang dagelijks bezig met het regelen van onderduikadressen. "Het is niet voor te stellen wat hij allemaal heeft gedaan", aldus Berends. 

Sterren in Joodse fabriek in Enschede gedrukt

De Jodensterren spelen ook een rol in de film. De sterren werden in de oorlog gedrukt bij de Enschedese stoomweverij De Nijverheid, eigendom van de Joodse familie Van Gelderen. Dat ze in Enschede zijn gedrukt werd pas in de jaren negentig van de vorige eeuw bekend. Eerder werd gedacht dat de gele sterren die Joden op hun kleding moesten dragen in Polen werden gefabriceerd. 
Tekst gaat verder onder de foto
Rol stof met Jodensterren even terug in Enschede
Rol stof met Jodensterren even terug in Enschede © RTV Oost
De 93-jarige Herbert Zwartz uit Oldenzaal is één van de Joodse mannen die is geïnterviewd voor de documentaire. Vandaag wacht hij op het Enschedese station op Marischka de Louw van het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam. Zij heeft speciaal voor de documentaire een rol stof met Jodensterren erop meegenomen. Zwartz heeft zelf bijna drie jaar met zo'n ster gelopen. 

"Vijf cent per stuk"

"In oorlogstijd was het verplicht", vertelt Zwartz. "De ster moest vastgenaaid zijn op je kleding, je mocht het niet met een veiligheidsspeld vastmaken. Je moest er per persoon vijf kopen a vijf cent per stuk. En je moest er een textielbon voor inleveren."
Het is opmerkelijk dat de sterren in een fabriek van een Joodse familie werden gedrukt. "De familie was door de Duitsers uit de fabriek gezet", zegt Zwartz. "Een aantal jaren na de oorlog heeft Van Gelder bij toeval een rol met sterren gevonden. Toen kwam naar voren dat door de Duitsers bevolen was dat de sterren daar gedrukt werden. Er zijn er uiteindelijk meer dan 500.000 gedrukt in Enschede." 
Tekst gaat verder onder de foto
Opnamen voor de documentaire van Willy Berends en Erik Dijkstra
Opnamen voor de documentaire van Willy Berends en Erik Dijkstra © RTV Oost

"Echt verschrikkelijk"

"Ik vind het heel macaber om te bekijken", zegt documentairemaker Erik Dijkstra als hij het stuk stof uitgerold op tafel ziet liggen in Enschede. "Ik vind het wel heftig dat deze sterren in Enschede zijn gedrukt. Ik wist het niet, aan de andere kant was Enschede toen al de textielstad van Nederland, dus is het ook wel logisch om ze in Enschede te drukken. Dat het dan ook nog in een Joodse fabriek is gedrukt, dat vind ik echt verschrikkelijk." 
De documentaire van Berends en Dijkstra gaat op zondag 29 maart in première in Enschede. In de week van 1 april wordt de film klassikaal vertoond op alle middelbare scholen in de stad. 
Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via een WhatsApp-bericht: 06 - 57 03 33 33.

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.