Het coronavirus versus de Spaanse griep: dit zijn de overeenkomsten

Het laatste slachtoffer van de Spaanse griep is begraven op het Boerenkerkhof aan de Deurningerstraat in Enschede. "Kijk, hier ligt ze: Hermina Johanna Visser, gestorven in 1919." Geert Bekkering van de Historische Sociëteit Enschede-Lonneker loopt richting het graf, jaren geleden al heeft hij zich verdiept in de Spaanse griep die in 1918 en 1919 de wereld in zijn greep hield.

Een griep die begon bij de soldaten die vochten tijdens de Eerste Wereldoorlog en waar uiteindelijk bijna één op de drie mensen op de wereld ziek van werd.

Bij de opkomst van het coronavirus dacht Bekkering meteen terug aan die griep. "Het coronavirus en de Spaanse griep lijken heel erg op elkaar. Beiden komen van een virus dat dieren bij zich dragen, maar pas wanneer het op mensen overspringt wordt het gevaarlijk.”

Eens in de tien jaar komt er volgens Bekkering een griep langs die vrij zwaar is, maar niet zo dodelijk als deze twee virussen. "De meeste griepjes kunnen we bestrijden, omdat er wel een vaccin is wat in de buurt komt. Maar zowel bij de Spaanse griep als het coronavirus hebben we te maken met iets nieuws."

De oorsprong van de Spaanse griep ligt waarschijnlijk in Amerika waar op een legerbasis een kok als één van de eersten last leek te hebben van het virus. De soldaten van deze basis namen de griep mee naar Europa, waar ze meevochten in de loopgraven tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Vervolgens greep de Spaanse griep om zich heen. Het aantal dodelijke slachtoffers is nooit echt duidelijk geworden, maar volgens schattingen zijn er tussen de twintig en honderd miljoen mensen aan de griep overleden.

Spanje was één van de weinige neutrale landen in Europa. De landen die in oorlog waren vonden het niet nodig dat er berichten in de krant kwamen waarin leek dat ze verzwakt werden door een ziekte. Alleen in Spanje kwam nieuws over de dodelijke griep in de media en dus dacht de rest van Europa dat daar de ziekte ook vandaan kwam.

Niet overal op de wereld heet de griep trouwens de Spaanse griep: in Brazilië heet het de Duitse griep en in Afrika werd het naar vijandige buurlanden vernoemd.

Waar nu vooral ouderen slachtoffer worden van het coronavirus, waren vooral jongvolwassenen vatbaar voor de Spaanse griep. En ook het verloop van de ziekte is volgens Geert Bekkering anders. "De Spaanse griep ging ook zo snel. Je merkte niet dat je besmet was totdat je je ineens heel erg slecht voelde en dan kon het dezelfde dag afgelopen zijn. Er was zelfs een gezegde in die tijd: 's ochtends ontbijt je met je familieleden en 's avonds kan je dineren met je voorouders."

De Spaanse griep verspreidde zich door Europa doordat de oorlog afgelopen was en soldaten terugkeerden naar hun eigen land. Daar werden ze feestelijk onthaald tijdens massale bijeenkomsten. In een soort golfbeweging kwam de griep drie keer voorbij. Uiteindelijk is het virus verdwenen door wat wij nu groepsimmuniteit noemen.

Scholen dicht, geen theaterbezoek en ook de cafés gesloten, dat klinkt als de maatregelen waar we nu mee te maken hebben. Maar ook in het najaar van 1918 lag het sociale leven stil. Dat was tijdens de tweede en meest verwoestende golf van de Spaanse griep.

In Nederland was vooral het oosten slachtoffer van de griep. Enschede, Lonneker, Vriezenveen, veel mensen in die plaatsen kennen nog wel een schrijnend verhaal over de Spaanse griep.

De handel met Duitsland is de reden waarom het oosten van Nederland het zwaarst werd getroffen. Ook Drenthe en Groningen hadden te lijden onder de Spaanse griep.

De omstandigheden toen waren volgens Bekkering op een paar belangrijke punten heel anders dan nu, onze medische zorg is nu veel verder en de hygiëne is veel beter. "Toen niesten mensen ook gewoon in het rond en spuugden op de grond. Ook anderhalve meter afstand houden was toen geen issue."