Gevolgen bezoekverbod verpleeghuizen onderschat: "Eenzaamheid maakt je ziek"

Van het ene op het andere moment was een grote groep kwetsbare, grotendeels oudere mensen hun vertrouwde contacten kwijt. Geen dagelijks bezoekje van de partner, geen knuffel van je dochter. Het was een noodgreep om het coronavirus een halt toe te roepen, waarbij geen rekening is gehouden met de eenzaamheid die daarmee gepaard gaat.

Socioloog Jenny Gierveld doet al sinds de jaren zestig onderzoek naar eenzaamheid en wat dat met een mens doet. Het gebrek aan vertrouwde sociale contacten kan grote gevolgen hebben, schetst ze: "Mensen kunnen er letterlijk ziek van worden. Je kan last krijgen van slapeloosheid en verminderde eetlust."

Mensen verwaarlozen zichzelf, als ze geen contact hebben, ziet Gierveld: "Je ziet geen reden om nog voor jezelf te zorgen en de kwalen die je al hebt worden versterkt. Dan ga je onherroepelijk achteruit en je kunt daardoor ook eerder sterven. Dit geldt het sterkst voor mensen die alleen thuis wonen; in verpleeghuizen zijn er in elk geval nog de zorgmedewerkers die naar je omkijken."

"Het coronavirus kunnen we niet stoppen, het eenzaamheidsvirus wel." Het waren mooie woorden van Koning Willem-Alexander, maar zo werkt het helaas niet, constateert Gierveld: "Al die acties vanuit de samenleving zijn goed bedoeld, maar een draaiorgel op de stoep, of zwaaien vanuit een hoogwerker, lost de eenzaamheid niet op."

Het geeft hooguit wat afleiding, schetst Gierveld: "Bij gevoelens van eenzaamheid gaat het om het gebrek aan écht sociaal contact. Dichtbij, met mensen die je goed kent en bij wie je je verhaal kwijt kunt. Je roept niet door het raam naar iemand in een hoogwerker dat je het zo erg vindt dat je alleen zit."

Beeldbellen kan een oplossing zijn om contact te houden, maar ook dat werkt lang niet voor iedereen, ziet Gierveld: "Mensen die dementeren kunnen daar vaak niks mee, die moeten iemand echt kunnen zien, en niet op en scherm of achter het raam, dat maakt alleen maar onzeker: waarom komt ze niet binnen, is ze boos op me?"

"Die arm om je heen, een knuffel, dat is zo belangrijk, zeker voor mensen die al veel zijn kwijtgeraakt en afhankelijk zijn geworden. En dan verliezen ze ook van de ene op de andere dag die laatste vertrouwde contacten, het belangrijkste wat ze nog hebben."

Gierveld begrijpt de noodzaak van de lockdown in maart, maar de manier waarop is volgens haar te drastisch geweest. Ze pleit voor de mogelijkheid om altijd met minimaal één vertrouwd persoon contact te kunnen houden, desnoods met beschermingsmiddelen, maar wel dichtbij.

Anders is het middel uiteindelijk erger dan de kwaal, vreest ze: "Helemaal zonder contacten, dat overleeft geen mens, letterlijk niet. Een mens is een sociaal wezen."